اینجا دروازه بخارا در سرخس نیست!

اینجا دروازه روستای باستانی ازغند شهرستان مه ولات است.
دهیار و شورای اسلامی این روستا در کنار برج قدیمی دروازه ی روستا را با نمایی که در حال ساخت می بینید احیا کردند.
سنگ سفید بزرگی که شبها پشت دروازه قرار می گرفته است هم در داخل یکی از پایه های دروازه در حال احیا، مشاهده می شود.
چگونه است که مدیران یک روستا با همتشان می توانند دروازه قدیمی شان را احیا کنند، در صورتی که ادارات عریض و طویلی مانند سرخس ندارند.
ما در سرخس چه کردیم؟ در دورانی از عمر شهرداری در همین دهه های قبل، یخدان، حمام قدیمی، اسیاباد، دروازه بخارا، برج ننه علی، برج ها و دیوار ( بهره) سرخس شبانه تخریب شدند...
جالبست بدانید؛ دهیار این روستا یک خانم است با این همه همت.
دیگران هویت شان را حفظ می کنند و ما تخریب.
سرخسرود




https://t.me/sarakhsrood

مدیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان سرخس خبر داد:
پیشرفت ۷۰ درصدی 2 پروژه گردشگری و صنایع دستی سرخس
مدیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان سرخس از پیشرفت فیزیکی ۷۰ درصدی عملیات اجرایی دو پروژه زیرساخت های گردشگری و صنایع دستی شهرستان سرخس خبر داد.به گزارش  روابط عمومی  میراث فرهنگی استان، مجید حسینی  افزود:  فاز یک پروژه چندمنظوره پایگاه اطلاع رسانی و مرکز صنایع دستی سرخس و همچنین  پروژه سامان دهی سرویس  بهداشتی بابالقمان‌ با پیشرفت فیزیکی ۷۰ درصد در  دست اجرا ست.
وی ادامه داد : اعتبار این دو پروژه حدود چهار میلیارد ریال است که از اعتبارات استانی معاونت سرمایه گذاری اداره کل تامین شده است.حسینی اظهار کرد: پایگاه اطلاع رسانی و مرکز صنایع دستی سرخس در دو طبقه به مساحت ۳۰۰ مترمربع در اراضی پایانه سرخس در حال احداث است.

شماره : 20536 - ۱۳۹۹ دوشنبه ۱۰ آذر ص 2 شهرستان هاي خراسان رضوي

پیشرفت ۷۰ درصدی 2پروژه گردشگری و صنایع دستی سرخس 

مدیر میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی سرخس از پیشرفت فیزیکی ۷۰ درصدی عملیات اجرایی دو پروژه زیرساخت های گردشگری و صنایع دستی شهرستان سرخس خبر داد.به گزارش  روابط عمومی  میراث فرهنگی استان، مجید حسینی  افزود:  فاز یک پروژه چندمنظوره پایگاه اطلاع رسانی و مرکز صنایع دستی سرخس و همچنین  پروژه سامان دهی سرویس  بهداشتی بابالقمان‌ با پیشرفت فیزیکی ۷۰ درصد در دست اجرا ست.وی گفت : اعتبار این دو پروژه حدود چهار میلیارد ریال است که از اعتبارات استانی معاونت سرمایه گذاری اداره کل تامین شده است. 

شماره : 20535 - ۱۳۹۹ يکشنبه ۹ آذر خراسان رضوي ص 2

از میان خبرها

توزیع3 هزار بسته نوشت افزار ایرانی بین دانش آموزان نیازمند سرخس 

تمدن- دبیر موسسه خیریه کارکنان شرکت پالایش گاز شهید هاشمی نژاد از توزیع سه هزار بسته نوشت افزار ایرانی به ارزش بیش از یک میلیارد ریال بین دانش آموزان نیازمند سرخس خبرداد. به گزارش روابط عمومی شرکت پالایش گاز شهید هاشمی نژاد، محمد زاهد افزود: با توجه به شرایط کشور به لحاظ شیوع ویروس کرونا با هدف جلوگیری از بازماندن دانش آموزان از تحصیل و در راستای کمک های مومنانه و عمل به مسئولیت های اجتماعی، تعداد سه هزار بسته نوشت افزار آماده توزیع شد. وی تصریح کرد: این عمل خداپسندانه با همت خیران نیک اندیش عضو موسسه خیریه کارکنان پالایشگاه برای چهارمین سال متوالی در سرخس اجرایی شد. زاهد ادامه داد: تعداد دو هزار و 500 بسته نوشت افزار تحویل سازمان آموزش و پرورش شده تا در بین دانش آموزان شهرستان سرخس توزیع شود و همچنین تعداد 500 بسته لوازم تحریر در بین دانش آموزان عضو خیریه های تحت پوشش شرکت توزیع خواهد شد تا هیچ دانش آموزی به دلیل نبود بضاعت در تامین اقلام نوشت افزار از تحصیل باز نماند. وی در پایان، ارزش مالی بسته‌های نوشت افزار ایرانی را یک میلیارد و 500‌میلیون ریال بیان کرد.

شماره : 20518 - ۱۳۹۹ دوشنبه ۱۹ آبان ص 1 و 3 خراسان رضوي شهرستان ها

لغو نشست تخصصی توسعه روابط فرهنگی ایران و روسیه

روابط عمومی انجمن دوستی ایران و روسیه در اطلاعیه ای به رسانه ها و مدعوین نخستین نشست تخصصی این انجمن در مشهد اعلام کرد: با توجه به وضعیت قرمز و شیوع بیماری کرونا و تصمیم ستاد ملی کرونا مبنی بر اعمال محدودیت های کرونایی در شهر مشهد، نشست تخصصی توسعه روابط فرهنگی ایران و روسیه به زمان مناسبتری موکول گردید که متعاقباً اعلام خواهد گردید. قرار بود این نشست تخصصی با شرکت ۳۰ تن از کارشناسان این حوزه و مقامات استانی و مسئولان سیاسی، فرهنگی، هنری و ورزشی روز پنجشنبه ۱۵ آبان ماه در هتل پردیسان مشهد برگزار شود که لغو شد.

نخستین نشست تخصصی انجمن دوستی ایران و روسیه در مشهد برگزار می شود 

تمدن- مدیر انجمن دوستی ایران و روسیه در گفت وگویی اختصاصی با خراسان اعلام کرد: برای نخستین بار نشست تخصصی انجمن دوستی ایران و روسیه در مشهد برگزار می شود. دکتر امیر محمود زاده افزود: این نشست تخصصی با رعایت پروتکل های بهداشتی و حضور30 نفر از متخصصان این حوزه و با شرکت مدیران و کارشناسان حوزه فرهنگ با عنوان توسعه روابط فرهنگی و محوریت دیپلماسی عمومی، هنر و ورزش روزپنج شنبه 15 آبان ماه جاری در هتل پردیسان مشهد برگزار و همزمان  روی سامانه های مجازی نیز پخش می شود. 

وی اظهار کرد: در نشست تخصصی فرهنگی مشهد درباره ضرورت و نقش پیوست های فرهنگی در ارتباطات باروسیه، راهکارهای توسعه روابط فرهنگی ایران و روسیه، آشنایی با روحیات فرهنگی مردم روسیه و همچنین اشتراکات فرهنگی ایران و روسیه و نقش آن در تحکیم روابط بین الملل توسط متخصصان کشوری این حوزه بحث خواهد شد. دکتر محمود زاده بیان کرد: این نشست تخصصی پس ازبرگزاری در مشهد هر سه ماه در مراکز یکی از استان های کشور نیز برگزار می شود.

شماره : 20510 - ۱۳۹۹ پنج شنبه ۸ آبان صفحه 3 خراسان رضوی

انجمن دوستی ایران و روسیه روز 15 آبان 1399، نشست تخصصی توسعه روابط فرهنگی ایران و روسیه را در مشهد برگزار می شود.

ضرورت برگزاری نشست تخصصی توسعه روابط فرهنگی ایران و روسیه

کارکردهای انجمن دوستی در ارتقاء دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران عبارت از؛ گسترش دوستی در سطح بین‌المللی، تصویرسازی ملی و برندسازی ملت ایران، همسوسازی جامعه هدف با برنامه و ایده‌های فرهنگی و سیاسی ایران، مدیریت افکار عمومی بین‌المللی، نمایش مطلوب میراث فرهنگی ایران و کمک‌رسانی به اهداف سیاسی ایران، همگرایی سیاسی و فرهنگی در جهان اسلام، انتقال اندیشه‌ها و پیام‌های سیاسی و فرهنگی انقلاب اسلامی و نظام جمهوری اسلامی ایران، اعتبار و اعتمادسازی، کاهش دادن سطح تعارضات در تعاملات بین‌المللی و غیره می‌باشد.

در خصوص هر کدام از کارکردهای فوق باید اشاره کرد که رصد و پایش فعالیت‌های انجمن‌های دوستی نشان می‌دهد که اهمیت دادن به انجمن‌های دوستی می‌تواند نقش مهمی در سیاست خارجی ایران و فعال‌سازی دیپلماسی عمومی ایران در سطح منطقه و جهانی داشته باشد. بدین منظور انجمن دوستی ایران و روسیه جهت نیل به اهداف فوق‌الذکر برنامه‌ها، میزگردها و نشست‌های تخصصی و نمایشگاه‌های فرهنگی و علمی را برنامه‌ریزی کرده است.

برگزاری نشست‌هایی جهت آشنایی با فرهنگ مردم روسیه در حوزه‌ها و سطوح مختلف زندگی، برگزاری نمایشگاه‌ها فرهنگی و علمی جهت معرفی و نمایش مطلوب میراث فرهنگی ایران از جمله فعالیت‌های انجمن دوستی ایران و روسیه جهت نیل به اهداف دیپلماسی فرهنگی است.داشتن روابط در هر سطحی و در هر حوزه‌ای نیازمند آگاهی و شناخت فرهنگ آن کشور در همان حوزه است، در صورت داشتن چنین شناختی، روابط دو جانبه موفقیت‌آمیز خواهد بود.

برقراری روابط موفق با کشور روسیه در حوزه های مختلف یکی از ضروریات است ولی مقدمه چنین امری، در گام اول شناخت کافی  از فرهنگ روسیه در هر کدام از حوزه ها می باشد.

روابط دو یا چندجانبه فرهنگی منجر به گسترش اعتبار بین‌المللی ایران و کاهش تأثیرات ایران هراسی توسط آمریکا و متحدانش می‌گردد و بسترهای روابط دوجانبه بیشتر را فراهم می‌کند.

مدیر کل میراث فرهنگی ،صنایع دستی وگردشگری خراسان رضوی خبرداد:
ابلاغ ثبت ملی بنای تاریخی انبارغله روستای کندکلی سرخس
مدیرکل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خراسان‌رضوی از ابلاغ ثبت ملی بنای انبارغله روستای «کندکلی» شهرستان سرخس به شماره 117 در فهرست آثار واجد ارزش تاریخی،  فرهنگی و ملی  به استان خبرداد. به گزارش روابط عمومی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری  خراسان‌رضوی، ابوالفضل مکرمی‌فر  با اعلام این خبر افزود: بنای انبارغله که در میان بافت مسکونی روستای کندکلی واقع شده یک بنای تاریخی محسوب می شود و هم دوره و همزمان با دیگر بناهای ارزشمند همچون انبارغله شهر سرخس، انبار غله روستای قوش خزاعی و انبار غله روستای تپه میراحمد است.

شماره : 20419 -۱۳۹۹ چهارشنبه ۱۸ تير ص 4 خراسان رضوی

در نشست مدیرکل میراث فرهنگی استان با سرکنسول ایران در مرو ترکمنستان مطرح شد:

رایزنی برای جذب گردشگر از مرو ترکمنستان

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان در دیدار  با سرکنسول ایران در مرو ترکمنستان راهکارهای جذب گردشگراز ترکمنستان را بررسی کرد و رایزنی های لازم در این زمینه صورت گرفت.به گزارش روابط عمومی  میراث فرهنگی استان ، مکرمی فر، اظهار کرد:  مهم ترین جاذبه شهر مشهد بارگاه ملکوتی حضرت رضا (ع) است که شیعیان از کشورهای مختلف به عشق این امام به مشهد می آیند.وی به برگزاری جشن نوروزگاه بین المللی مشترک با کشور ترکمنستان در سال گذشته اشاره کرد و گفت: برای برگزاری شب فرهنگی، نمایشگاه صنایع دستی و سنگ های قیمتی آمادگی داریم.وی افزود: گردشگری سلامت یکی از زمینه های دیگری است که می توانیم با توجه به امکانات مناسبی که در مشهد وجود دارد خدمات مناسبی ارائه کنیم.مکرمی فر یادآورشد: مشهد مزیت نسبی بیشتری برای جذب گردشگر سلامت دارد چون فردی که به مشهد می آید ابتدا زائر بارگاه ملکوتی حضرت رضا (ع) می شود و از امام طلب شفا و برای درمان بیماری نیز اقدام می کند.وی به اشتراکات فرهنگی بین مرو و مشهد اشاره کرد و گفت: برای برگزاری شب فرهنگی ترکمنستان در موزه خراسان آمادگی داریم.مکرمی فر برای میزبانی از گروه های تاثیر گذار در جذب گردشگر از ترکمنستان از جمله تورگردانان، دفاتر خدمات مسافرتی و خبرنگاران و مستند سازان رسانه های ترکمنستان اعلام آمادگی کرد و گفت: باید شرکت های گردشگری استان به شرکت های گردشگری ترکمنستان متصل شوند و برای ورود زائران و گردشگران از ترکمنستان به ایران همکاری کنند.همچنین رسول جعفری سرکنسول جمهوری اسلامی ایران در مرو برای برگزاری جشنواره ای فرهنگی در مرز سرخس به صورت مشترک با ترکمنستان اعلام آمادگی کرد و گفت:  برای برگزاری جشنواره لباس اقوام ایران در ترکمنستان  آمادگی  داریم.او ادامه داد: ما روادید برای ورود ترکمنستانی ها به ایران را تسهیل می کنیم و امکان برقراری پرواز مستقیم از مرو به شهرهای مشهد و بجنورد نیز وجود دارد.جعفری به وجود مقبره دو تن از صحابه امام رضا (ع) و سلطان سنجر در مرو اشاره کرد و گفت: ارتباطی معنوی به دلیل حضور حضرت رضا (ع) در مرو و ارادت مردم این شهر به این حضرت وجود دارد و با اقدامات فرهنگی می توان زمینه بهره مندی مردم مرو از زیارت بارگاه منور رضوی را فراهم کرد. شماره : 20241 - ۱۳۹۸ پنج شنبه ۲۳ آبان ص5

 شماره : 19972 - ۱۳۹۷ چهارشنبه ۷ آذر ص 7 خراسان رضوي

رئیس میراث فرهنگی سرخس گفت: نیمی از بناهای ثبت شده در سرخس نیازمند مرمت هستند و هم اکنون چهار بنای تاریخی در حال مرمت است.
مجید حسینی در گفت‌وگو با تسنیم اظهار کرد: روستاهای سرخس به‌عنوان روستاهای گردشگری دارای ظرفیت‌های خاصی هستند و می‌توانند به‌عنوان روستای بوم گردی نیز مطرح باشند اما فعلا واحد اقامتی بوم گردی در سرخس دایر نشده است.وی تصریح کرد: روستاهای هدف گردشگری سرخس شامل روستای بزنگان، روستای آق دربند، روستای شورلق، روستای پسکمر و روستای گنبدلی است و تاکنون 120 اثر در شهرستان شناسایی شده که از این تعداد 25 اثر در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.//شماره : 19736 - ۱۳۹۶ پنج شنبه ۲۸ دي ص 7 خراسان رضوي

خبرنگار/ احسان بابايي

احسان بابايي

دوازدهمین نمایشگاه کتاب سال سرخس با حضور جمعی از مسئولان استانی و شهرستانی در محل دائمی نمایشگاه‌های شهرک گاز شهید مهاجر این شهرستان گشایش یافت. دوازدهمین نمایشگاه کتاب سال سرخس با حضور جمعی از مسئولان استانی و شهرستانی شب گذشته در محل دائمی نمایشگاه‌های شهرک گاز شهید مهاجر این شهرستان گشایش یافت. ابوالفضل نعمتی رئیس روابط عمومی پالایشگاه گاز سرخس در مراسم افتتاحیه این نمایشگاه گفت: در این نمایشگاه ۶ هزار عنوان کتاب در زمینه‌های مختلف در معرض دید عموم قرار گرفته است. وی با تأکید بر اینکه نمایشگاه کتاب سال سرخس در رقابت با نمایشگاه‌های بزرگ استانی چیزی کم ندارد، خاطرنشان کرد: با برگزاری نمایشگاه کتاب سال سرخس، سالیانه حدود ۵۰۰ میلیون تومان کتاب وارد شهرستان می‌شود و شاهد استقبال گسترده همشهریان از این رویداد فرهنگی هستیم. یوسف امینی، معاون فرهنگی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی در ادامه نمایشگاه کتاب سال سرخس را یک رویداد مؤثر فرهنگی دانست و گفت: نمایشگاه‌های کتاب و فعالیت در حوزه کتاب و کتابخوانی جزو کم‌هزینه‌ترین، مؤثرترین و سالم‌ترین فعالیت‌های تربیتی است. وی با تأکید بر اینکه کشورهای توسعه‌یافته و موفق آمار مطالعه آن‌ها با توسعه‌یافتگی برابری می‌کند، تصریح کرد: هرچقدر میزان مطالعه در جامعه کم شود، ضد ارزش‌ها رشد پیدا می‌کنند. معاون فرهنگی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی با اشاره به اینکه امسال شهرستان نیشابور به‌عنوان پایتخت کتاب کشور انتخاب شد، خاطرنشان کرد: برای ترویج فرهنگ کتاب و کتابخوانی در جامعه، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی امسال جشنواره روستا و عشایر دوستدار کتاب را برگزار می‌کند. حسین اکبری، مدیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی خراسان رضوی در ادامه این مراسم کتابخانه را پایگاه احیای امربه‌معروف و نهی از منکر دانست و اظهار داشت: اگر جامعه ما جامعه‌ای کتابخوان شود، آسیب‌های اجتماعی و جرائم کاهش پیدا می‌کند. وی با تأکید بر اینکه جامعه کتابخوان ارزان‌تر و کم‌هزینه‌تر اداره می‌شود، خاطرنشان کرد: پالایشگاه گاز شهید هاشمی نژاد سرخس از مروجان فرهنگ کتاب و کتابخوانی است. مدیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی خراسان رضوی ادامه داد: به‌جای مونتاژ، تولید کتاب باید در کشور افزایش پیدا کند تا حرف تازه‌ای برای مخاطب داشته باشیم. اکبری یکی از الزامات ایجاد تمدن نوین اسلامی را توجه به موضوع کتاب و کتابخوانی عنوان کرد و افزود: اگر قرار است سبک زندگی ما اسلامی ایرانی باشد باید به کتاب مراجعه کنیم. وی به آمار پایین کتابخانه‌های عمومی در کشور اشاره و تصریح کرد: بسیاری از نقاط روستایی و شهری کشور با جمعیت ۵ هزارنفری تا ۴۰۰ هزارنفری از داشتن کتابخانه عمومی محروم هستند. مدیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی خراسان رضوی یکی از وظایف اصلی و اساسی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور را ترویج و تبلیغ کتاب و کتابخوانی دانست و اظهار داشت: برای معرفی بهتر کتاب، نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور طرحی را با عنوان «نشست کتابخوان» اجرایی کرده است. اکبری اظهار داشت: از منظر کتابخانه‌های عمومی کشور ما یک سند خواندن در سال ۹۵ داریم که باهدف تبدیل جامعه به جامعه‌ای کتابخوان نشست‌های کتابخوان تعریف شده است.

احسان بابايي

مهدي عليميرزايي

 بیا ز همت خود بهر خاک چاره کنیم  بهار عزت این خاک را نظاره کنیم  کنون که تیشه دشمن به کندن خاک است  بیا اراده محکم به تن دوباره کنیم  اگر که بند شد این اقتصاد ما اکنون  بیا که بند از این اقتصاد پاره کنیم  شعار ما چو عمل گشت همره اقدام  به اقتصاد مقاوم وطن ستاره کنیم  وفا به عهد نبینی ز پنج و یک امروز  بیا بدون عدو خاک خود اداره کنیم  چو دست وحدت ما گل دهد بسی در خاک  بیا به وحدت خود این وطن بهاره کنیم  چو لطف کار و عمل گل دهد به این بازار  بیا به رونق بازار خود اشاره کنیم  چو امر پاک ولی قوّت است در این خاک  بیا به امر ولی بهر خاک چاره کنیم

احسان بابايي

احسان بابايي

زندگینامه ای که در زیر ملاحظه می فرمایید به معرفی نخستین بانوی لیسانسیه سرخسی در رشته پرستاری می پردازد. این مقاله چند سال پیش به قلم استاد گرامی  آقای حسین تبریزنیا به رشته تحریر درآمده و در شماره شهریور ماه 1388 دو هفته نامه سرخس به مدیر مسئولی آقای محمد تمدن به چاپ رسیده است.
سرکار خانم فرنگیس سلماسی دختر برجسته ترین شخصیت فعال سیاسی اجتماعی سرخس در دهه های 20 و 30 شمسی شادروان حاج عبدالله سلماسی است. خانم سلماسی که زاده 1323.ش شهر سرخس است و تا 14 سالگی در این شهر زندگی کرده هنوز هم با گذشت 58 سال که از مهاجرتش از سرخس خود را یک سرخسی می داند و به شهر و دیارش افتخار می کند.
شما خوانندگان گرامی به زودی در کتاب در حال انتشار اینجانب که در زمینه اقوام و طوایف سرخس تألیف شده با زندگی و خدمات حاج عبدالله سلماسی آشنا خواهید شد.
برای سهولت در مطالعه زندگینامه خانم سلماسی شماره های پارگراف ها به ترتیب با رنگ سبز مشخص شده است.
برای این بانوی  همشهری و فرهیخته مان که موجب افتخار شهر و دیارمان هستند آرزوی طول عمر همراه با سلامتی و عزت روزافزون دارم.
 telegram.me/sarakhsgram

سرخسگرام

احسان بابايي

فضل بن سهل سرخسی در سال 154ه-ق- در سرخس به دنیا آمد. وی دوران جوانی خود را با آغاز کار تصدی دخل و خرج و پیشکاری  یحیی بن خالد شروع کرد.  فضل بن سهل سرخسی در دربار مامون عباسی مقام وزارت و ریاست سپاه را عهده دار بود و همین دلیل او را ذوالریاستین لقب دادن.فضل و پدرش که از زرتشتیان بود در زمینه نجوم و بلاغت تبحر داشتند و شعر هم سروده. ..فضل بن سهل سرخسی مردی مهربان و کریم بود چنانکه در فضل و بخشش برابر با برمکیان بود..مردی نرمخو و بردبار و به آداب پادشاهی دانا و چاره اندیش. ..مرگ فضل بن به دست مامون بود ...مامون در سرخس در راه بازگشت به عراق نقشه قتل فضل بن را پریزی کرد چون که مامون وجود فضل را مانع به دست آوردن بغداد میدانست و عوامل او فضل بن را در حمام سرخس به قتل رساندند مورخان تاریخ کشته شدن فضل بن سهل سرخسی در حمام سرخس را در ماه محرم یا صفر در سال 203دانسته اند. .در ضمن حسن بن سهل سرخسی که برادر فضل بن سهل سرخسی بود حاکم بغداد و عراق در دوران حکومت مامون بود.. مأخذ مطلب بالا جلد 12 تاریخ طبری است.

سعید صادقی ، دانشجوی فوق لیسانس ادبیات فارسی 

سرخسگرام

سرخسگرام

سرخسگرام

سعید صادقی دانشجوی کارشناسی ارشد/ به نقل از سرخسگرام

احسان بابايي

خبرگزاري ساريكا- مراسم جشن تکلیف دانش آموزان پسر و اهدا جوایز به دانش آموزان ممتاز آموزشگاه دبیرستان شهید نادری قوش علیجان برگزار شد. در اين مراسم آقای گلمحمدی معاون آموزشی اداره سخنرانی كرد. در اين مراسم نيز آقای وظیفه پرست مسئول حراست ، آقای رفیعی کارشناس متوسطه، آقای سیدی مقدم روحانی روستا و خانم بخشی زایی مديريت آموزشگاه حضور داشتند.

سرخس نیوز

مهدي عليميرزايي

حجت الاسلام مرويان حسيني افزود: 13 استان كشور تلفيقي از شيعه و سني هستند  و آنان بصورت مسالمت آميز با هم زندگي مي كنند و وجود قوميت و مذاهب مانع  همبستگي و اتحاد نيست زيرا اين وحدت بواسطه ريشه هاي اعتقادي و اجتماعي مردم شكل گرفته است.

وي ادامه داد: در سال هاي اخير و دهه هاي گذشته نظام استكبار براي اينكه اين همگرايي و اتحاد دچار اختلال شود، جريان هاي تكفيري را ايجاد كرده اند و با سرمايه گذاري و برنامه ريزي بر روي اختلافات مذهبي سعي دارند در اتحاد مسلمانان اختلال ايجاد كنند.

مديركل تبليغات اسلامي خراسان رضوي با بيان اينكه وجود اعتقادات مذهبي مهمترين عامل همگرايي و اتحاد مسلمانان بوده تصريح كرد: كنگره شعر آئيني و نثر در وصف اهل بيت (ع) در شهرهاي تلفيقي سرخس، تايباد، تربت جام و خواف برگزار و اشعار برتر هر شهر براي داوري به استان ارسال شده است تا برترين هاي شعر آئيني و نثر مشخص شود.

حجت الاسلام مرويان حسيني در پايان يادآور شد:  با برگزاري اين كنگره مي توان جريان فرهنگي بين شيعه و سني متكي بر جايگاه اهل بيت (ع)  را برقرار و  شاهد پويايي در بدنه هاي اجتماعي شيعه و سني با تكيه بر ارزش هاي مشترك باشيم.

سرخس نیوز

نسيم سرخس

نسيم سرخس

نسيم سرخس

نسيم سرخس

نسيم سرخس

سرخس نيوز

خبرگزاري ساريكا- مدیر دارالقرآن جوادالائمه(ع) بزنگان اعلام کرد:  75  نفر از دانش آموزان مدارس بزنگان در مسابقات قرآن،عترت و نماز مرحله شهرستان مقام های اول تا سوم را کسب نمودند. سعید کرمانی در ادامه افزود: با در نظر گرفتن نسبت جمعیت دانش آموزی، این تعداد رتبه در سطح شهرستان در نوع خود بی نظیر است. وي این موفقیت را به دانش آموزان، مدیران، مربیان مدارس و همچنین مربیان دارالقرآن تبریک گفت.

نسيم سرخس

طلیعه خورشید                        

مژده ای دل که یار می آید

فصل خوب بهار می آید

غنجه های امید می شکفد

لاله و گل ببار می آید

می رود ننگ و ذلت و خواری

شوکت و اقتدار می آید

بی دلان را قرار رفته ز کف

بردل بی قرار می آید

در میان غبار ظلمت شب

بی امان تک سوار می آید

عاشقان حریم ایمان را

رهبر و شهریار می آید

کاخ ظلم و ستم شود ویران

صاحب ذوالفقار می آید

سرفراز است قامتش چون سرو

گرچه درخون نگار می آید

ز اشتیاق تو ای مسیحا دم

ملتی اشکبار می آید

چون خمینی امام ما گردد

عزت و اعتبار می آید

لطفت ای خالق جهان آرا

بی حد و بی شمار می آید

ای طلوع و طلیعه خورشید

بدم اینک که یارمی آید

نام شعر : طلیعه خورشید — محل تولد شعر سرخس — تاریخ تولد شعر بهمن 1357 شاعر : حسن تربت زاده

خبرگزاري ساريكا- مسول برگزاري نمايشگاه با اعلام پلمپ نمايشگاه بزرگ کتاب سرخس افزود: بزرگترين رويداد فرهنگي سال سرخس در کمال ناباوري توسط اداره  فرهنگ و ارشاد اسلامي شهرستان  پلمپ شد و مي گويند چرا مجوز نداريد. ابوالفضل نعمتي ادامه  داد که با اين نامهرباني هايي که  مشاهده مي کنيم از اين به بعد نمايشگاه کتاب که تاثير زيادي داشت و استقبال بي نظيري از آن صورت گرفت را بود در شهرستان برگزار نخواهيم کرد. در پي انتشار خبر پلمپ نمايشگاه بزرگ کتاب سرخس رييس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامي سرخس گفت: به زودي نمايشگاه بزرگ کتاب شهرستان دوباره به کار خود ادامه خواهد داد. صفاکيخا نژاد گفت: از شرکت پالايش گاز شهيد هاشمي نژاد سرخس بابت کارهاي فرهنگي تقدير و تشکر مي کنيم و دوستان قول دادند تا مجوز نمايشگاه را سريعا اخذ کنند و نمايشگاه فک پلمپ خواهد شد. نمايشگاه بزرگ کتاب سرخس با 12000 عنوان و 100 هزار جلد کتاب صبح امروز توسط اداره فرهنگ و ارشاد اسلامي سرخس پلمپ شد.

مهدي عليميرزايي

مهدي عليميرزايي

مهدي عليميرزايي

نسيم سرخس

نسيم سرخس

نسيم سرخس

نسيم سرخس

نسيم سرخس

مهدی علیمیرزایی خبرگزاری صدا و سیما سرخس

خبرنگار مهدی علیمیرزایی

خبرگزاري ساريكا-  ﺳﺮﺧﺲ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﯾﮏ ﻭ ﮊﺋﻮﭘﻠﺘﯿﮏ ﺩﺭ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺭﺿﻮﯼ ﻭ ﺑﻠﮑﻪ ﮐﺸﻮﺭ ﺑﺴﯿﺎﺭ ﻣﻬﻢ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺰﺭﮔﺮﺍﻩ ﺍﺑﺮﯾﺸﻢ ، ﻣﺤﻞ ﺍﺗﺼﺎﻝ ﺷﺮﻕ ﺑﻪ ﻏﺮﺏ ﻭ ﺷﻤﺎﻝ ﺑﻪ ﺟﻨﻮﺏ ﺟﻬﺎﻥ، ﺍﺳﺖ. ﯾﮑﯽ ﺍﺯ ﺳﻪ ﮔﻤﺮﮎ ﺑﺰﺭﮒ ﺗﺮﺍﻧﺰﯾﺘﯽ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﻭ ﺭﺍﻩﺁﻫﻦ ﺑﯿﻦﺍﻟﻤﻠﻠﯽ ﻣﺸﻬﺪ -ﺳﺮﺧﺲ - ﺗﺠﻦ ‏( ﻣﺤﻮﺭ ﻃﻼﯾﯽ ‏) ﺩﺭ ﺳﺮﺧﺲ ﻭﺍﻗﻊ ﺍﺳﺖ . ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻭﯾﮋﻩ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﯼ ﺳﺮﺧﺲ ﮐﺎﻧﻮﻥ ﻣﺒﺎﺩﻻﺕ ﺗﺠﺎﺭﯼ ﺑﻪ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﯼ ﺁﺳﯿﺎﯼ ﻣﯿﺎﻧﻪ، ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﯼ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻫﻤﺴﻮﺩﻭ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﯼ ﻋﻀﻮ ﺍﮐﻮ ﺍﺳﺖ. ﺍﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻭﯾﮋﻩ ﺩﺍﺭﺍﯼ ﻓﻀﺎﻫﺎﯼ ﺗﺠﺎﺭﯼ، ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺩﻭﺳﺘﯽ، ﺳﺮﺩﺧﺎﻧﻪ، ﻓﺮﻭﺩﮔﺎﻩ ﺑﯿﻦﺍﻟﻤﻠﻠﯽ ﺍﻟﻤﺎﺱ ﻭ ﺳﺎﯾﺮ ﺍﻣﮑﺎﻧﺎﺕ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺗﺎﮐﻨﻮﻥ ﺁﺳﺘﺎﻥ ﻗﺪﺱ ﺭﺿﻮﯼ ۵۰۰ﻣﯿﻠﯿﺎﺭﺩ ﺭﯾﺎﻝ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﻣﮑﺎﻥ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬﺍﺭﯼ ﮐﺮﺩﻩﺍﺳﺖ. ﺍﺯ ﺩﯾﮕﺮ ﻭﯾﮋﮔﯿﻬﺎﯼ ﺳﺮﺧﺲ ﻭﺟﻮﺩ ﺳﺪ ﺩﻭﺳﺘﯽ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﺭﻭﯼ ﺭﻭﺩﺧﺎﻧﻪ ﻣﺮﺯﯼ ﻫﺮﯾﺮﻭﺩ ﺑﺎﺫﺧﯿﺮﻩ ﺁﺑﯽ ﺳﺎﻻﻧﻪ ۸۲۰ﻣﯿﻠﯿﻮﻥ ﻣﺘﺮﻣﮑﻌﺐ ﻭ ﺩﺭﯾﺎﭼﻪﺍﯼ ﺑﻪ ﻭﺳﻌﺖ ۳۷ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﻭ ﺗﺮﮐﻤﻨﺴﺘﺎﻥ ﺑﻄﻮﺭ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩﺍﺳﺖ. ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎﻩ ﮔﺎﺯ ﺷﻬﯿﺪ ﻫﺎﺷﻤﯽﻧﮋﺍﺩ ﺧﺎﻧﮕﯿﺮﺍﻥ ، ﮐﻪ ﺭﻭﺯﺍﻧﻪ ﺑﺎ ﺑﯿﺶ ﺍﺯ ۵۰ ﻣﯿﻠﯿﻮﻥ ﻣﺘﺮ ﻣﮑﻌﺐ ﺗﻮﻟﯿﺪ، ﮔﺎﺯ ﻣﺼﺮﻓﯽ ﺷﺶ ﺍﺳﺘﺎﻥ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺭﺿﻮﯼ ، ﺷﻤﺎﻟﯽ، ﺟﻨﻮﺑﯽ، ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻥ، ﮔﻠﺴﺘﺎﻥ ﻭ ﺳﻤﻨﺎﻥ ﺭﺍ ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ، ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎﻥ ﻭﺍﻗﻊ ﺍﺳﺖ. ﺳﺮﺧﺲ ﺩﺍﺭﺍﯼ ﻣﻌﺎﺩﻥ ﻏﻨﯽ ﺫﻏﺎﻝ ﺳﻨﮓ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻣﻌﺪﻥ ﺫﻏﺎﻝ ﺳﻨﮓ ﺁﻕ ﺩﺭﺑﻨﺪ ، ﺗﺎﻣﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺑﺨﺸﯽ ﺍﺯ ﺫﻏﺎﻝ ﺳﻨﮓ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﺠﺎﺕ ﮐﺸﻮﺭ ﺍﺳﺖ . ﻣﺰﺍﺭ ﺷﯿﺦ ﻟﻘﻤﺎﻥ ﺳﺮﺧﺴﯽ ﻋﺎﺭﻑ ﻗﺮﻥ ﭼﻬﺎﺭﻡ ﻫﺠﺮﯼ ﺷﻤﺴﯽ، ﭘﻞ ﺧﺎﺗﻮﻥ ﻭ ﺭﺑﺎﻁ ﺷﺮﻑ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺳﻠﺠﻮﻗﯿﺎﻥ، ﻏﺎﺭ ﻣﺰﺩﻭﺭﺍﻥ ، ﺩﺭﯾﺎﭼﻪ ﻭ ﻏﺎﺭ ﺑﺰﻧﮕﺎﻥ ﺍﺯ ﺟﺎﺫﺑﻪﻫﺎﯼ ﮔﺮﺩﺷﮕﺮﯼ ﺳﺮﺧﺲ ﺍﺳﺖ . ۲۵ﻫﺰﺍﺭ ﻫﮑﺘﺎﺭ ﺍﺭﺍﺿﯽ ﺩﯾﻢ ﻭ ﺁﺑﯽ ﺳﺮﺧﺲ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﮑﻤﯿﻞ ﮐﺎﻧﺎﻝ ﭘﺎﯾﺎﺏ ﺳﺪ ﺩﻭﺳﺘﯽ ، ۲۵ﻫﺰﺍﺭ ﻫﮑﺘﺎﺭ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺍﺿﺎﻓﻪ ﻣﯽﺷﻮﺩ، ﺍﺯ ﺩﯾﮕﺮ ﺗﻮﺍﻧﻤﻨﺪﯾﻬﺎﯼ ﺍﯾﻦ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎﻥ ﺍﺳﺖ . ﺩﺭ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎﻥ ﺳﺮﺧﺲ ۱۷۰ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻦ ﺍﻧﻮﺍﻉ ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﮑﺸﺎﻭﺭﺯﯼ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﺷﻮﺩ

ﺳﺮﺧﺲ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺍﺳﻼﻡ

ﺍﺯ ﻭﺿﻌﯿﺖ ﺳﺮﺧﺲ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺍﺳﻼﻡ ﺍﻃﻼﻉ ﺩﺭﺳﺘﯽ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ . ﺁﻧﭽﻪ ﻣﺴﻠﻢ ﺍﺳﺖ ﯾﮑﯽ ﺍﺯ ﻧﻮﺍﺣﯽ ﻭ ﺷﻬﺮﻫﺎﯼ ﺁﺑﺎﺩ ﻭ ﺣﺎﮐﻢ ﻧﺸﯿﻦ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺑﻪ ﺷﻤﺎﺭ ﻣﯽ ﺭﻓﺘﻪ ﻭ ﺩﺍﺭﺍﯼ ﺣﺎﮐﻤﯽ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻣﻠﻘﺐ ﺑﻪ ﮐﻨﺎﺭﻧﮓ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﺩﺭ ﺗﺎﺭﯾﺦ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﻩ ﻫﺎﯼ ﺍﺷﮑﺎﻧﯽ ﻭ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﻣﯿﺎﻥ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﮔﺮ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﺍﻇﻬﺎﺭﻧﻈﺮﻫﺎﯼ ﻣﻮﺭﺧﺎﻥ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﺎﺷﯿﻢ ﮐﻪ ﻓﺮﺩﻭﺳﯽ ﻣﺂﺧﺬﯼ ﺍﺯ ﺗﺎﺭﯾﺦ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺷﺮﻗﯽ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﯿﺎﺭ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺭﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﻧﺎﻡ ﺳﺮﺧﺲ ﺍﺯ ﺩﻭﺭﺗﺮﯾﻦ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭﺍﻥ ﺗﺎﺭﯾﺦ ﻣﺎ، ﮐﻪ ﻫﻨﻮﺯ ﺩﺭ ﻧﻘﺎﺏ ﺗﺎﺭﯾﮑﯽ ﻣﺎﻧﺪﻩ، ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ. ﻓﺮﺩﻭﺳﯽ ﺩﺭ ‏« ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ ﺟﻨﮓ ﻫﻔﺖ ﮔﺮﺩﺍﻥ ‏» ﺍﺯ ﺳﺮﺧﺲ ﭼﻨﯿﻦ ﯾﺎﺩ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ : ﺳﺤﺮﮔﻪ ﺑﺪﺍﻥ ﺩﺷﺖ ﺗﻮﺭﺍﻥ ﺷﻮﯾﻢ ﺯ ﻧﺨﺠﯿﺮ ﻭ ﺍﺯ ﺗﺎﺧﺘﻦ ﻧﻐﻨﻮﯾﻢ ﺑﺒﻮﺩﻧﺪ ﯾﮏ ﺳﺮ ﺑﺮﯾﻦ ﯾﮏ ﺳﺨﻦ ﮐﺴﯽ ﺭﺍﯼ ﺩﯾﮕﺮ ﻧﯿﻔﮑﻨﺪ ﺑﻦ ﺳﺤﺮﮔﻪ ﭼﻮ ﺍﺯ ﺧﻮﺍﺏ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ ﺑﺮ ﺁﻥ ﺁﺭﺯﻭ ﺭﻓﺘﻦ ﺁﺭﺍﺳﺘﻨﺪ ﺑﺮﻓﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﯾﻮﺯ ﻭ ﺗﺎﺯﺍﻥ ﻭ ﻣﻬﺪ ﮔﺮﺍﺯﺍﻥ ﻭ ﺗﺎﺯﺍﻥ ﺳﻮﯼ ﺭﻭﺩ ﺷﻬﺪ ﺑﻪ ﻧﺨﺠﯿﺮﮔﺎﻩ ﺭﺩ ﺍﻓﺮﺍﺳﯿﺎﺏ ﺯ ﯾﮑﺪﺳﺖ ﮐﻮﻩ ﻭ ﺩﮔﺮ ﺭﻭﺩ ﺁﺏ ﺩﮔﺮ ﺳﻮ ﺳﺮﺧﺲ ﻭ ﺑﯿﺎﺑﺎﻥ ﺑﻪ ﭘﯿﺶ ﮔﻠﻪ ﮔﺸﺘﻪ ﺑﺮ ﺩﺷﺖ ﺁﻫﻮ ﻭ ﻣﯿﺶ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺩﺭ ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ ﺁﮔﺎﻩ ﺷﺪﻥ ﺍﻓﺮﺍﺳﯿﺎﺏ ﺍﺯ ﻃﻮﺱ ﻭ ﺳﭙﺎﻩ ﺍﻭ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ : ﻣﯿﺎﻥ ﺳﺮﺧﺲ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﺎﻭﺭﺩ ﻃﻮﺱ ﺯ ﺑﺎﻭﺭﺩ ﺑﺮﺧﺎست آواي کُوُس.

ﺳﺮﺧﺲ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﺳﻼﻡ

ﺑﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺟﻐﺮﺍﻓﯿﺪﺍﻧﺎﻥ ﻭ ﻣﻮﺭﺧﺎﻥ ﻋﺮﺏ ﺯﺑﺎﻥ، ﺩﺭ ﺩﻭﺭﺍﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺮﻭ ﻭ ﻧﯿﺸﺎﺑﻮﺭ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﻪ ﺭﻗﺎﺑﺖ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﺪﻋﯽ ﻣﺮﮐﺰﯾﺖ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﯾﮑﯽ ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﺩﻭ ﺷﻬﺮ ‏«ﺩﺍﺭﺍﻟﻤﻠﮏ ‏» ﺑﻮﺩ، ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺳﺮﺧﺲ ﺑﻪ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﻧﺼﻒ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺷﻬﺮ ﻣﺮﻭ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺍﺳﻼﻡ ﺩﺭ ﻧﯿﻤﻪ ﺭﺍﻩ ﺍﯾﻦ ﺩﻭ ﺷﻬﺮ ﺍﺯ ﻣﺰﺍﯾﺎﯼ ﺍﺭﺗﺒﺎﻃﯽ ﺁﻧﻬﺎ ﺳﻬﻤﯽ ﺑﺴﺰﺍ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﺍﺯ ﻗﺮﺍﯾﻦ ﭼﻨﺎﻥ ﺑﺮﻣﯽ ﺁﯾﺪ ﮐﻪ ﺁﺑﺎﺩﺍﻧﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ. ﺍﺯ ﻧﮑﺘﻪ ﻫﺎﯼ ﻣﻬﻤﯽ ﮐﻪ ﺟﻐﺮﺍﻓﯿﺪﺍﻧﺎﻥ ﻭ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎﻥ ﻣﺴﺎﻟﮏ ﻭ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﻗﺮﻭﻥ ﺳﻮﻡ ﻭ ﭼﻬﺎﺭﻡ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻭ ﯾﺎ ﻏﯿﺮﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺳﺮﺧﺲ ﺫﮐﺮ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﻧﺪ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﭼﻨﯿﻦ ﺩﺭﮎ ﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﺑﺎﺩﺍﻧﯽ ﭼﺸﻤﮕﯿﺮ ﺍﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺩﺭ ﻗﺮﻭﻥ ﺩﻭﻡ ﻭ ﺳﻮﻡ ﻫﺠﺮﯼ ﻭﺟﻮﺩ ﻓﻀﻞ ﺑﻦ ﺳﻬﻞ ﺳﺮﺧﺴﯽ ﻭﺯﯾﺮ ﺑﺎ ﺗﺪﺑﯿﺮ ﻣﺎﻣﻮﻥ ﺧﻠﯿﻔﻪ ﻋﺒﺎﺳﯽ ﺑﯽ ﺍﺛﺮ ﻧﺒﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﺑﺮﺍﯼ ﺁﮔﺎﻫﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺍﺯ ﻭﺿﻊ ﺟﻐﺮﺍﻓﯿﺎﯾﯽ ﺳﺮﺧﺲ ﺩﺭ ﻗﺮﻭﻥ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ ﻋﯿﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻫﺎﯼ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎﻥ ﻣﺴﺎﻟﮏ ﻭ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺗﻘﺪﻡ ﺯﻣﺎﻧﯽ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ : ﯾﻌﻘﻮﺑﯽ ﺟﻐﺮﺍﻓﯽ ﺷﻨﺎﺱ ﻗﺮﻥ ﺳﻮﻡ ﻫﺠﺮﯼ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 279 ﻩ . ﻣﯽ ﻧﻮﯾﺴﺪ : ‏« ﺳﺮﺧﺲ ﺳﺮﺯﻣﯿﻨﯽ ﺑﺎﺷﮑﻮﻩ ﻭ ﺷﻬﺮ ﺁﻥ ﺑﺰﺭﮒ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺭ ﺑﯿﺎﺑﺎﻧﯽ ﺭﯾﮕﺰﺍﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻣﺮﺩﻣﯽ ﺑﻪ ﻫﻢ ﺁﻣﯿﺨﺘﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺳﮑﻮﻧﺖ ﺩﺍﺭﻧﺪ. ﻋﺒﺪﺍﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﺧﺎﺯﻡ ﺳﻠﻤﯽ ﺩﺭ ﺧﻼﻓﺖ ﻋﺜﻤﺎﻥ ... ﺁﻥ ﺭﺍ ﻓﺘﺢ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﺁﺏ ﻣﺸﺮﻭﺏ ﺍﻫﺎﻟﯽ ﺍﺯ ﭼﺎﻫﻬﺎﺳﺖ ﻭ ﻧﻬﺮﯼ ﻭ ﭼﺸﻤﻪ ﺍﯼ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﻭ ﻗﻮﻣﯽ ﺍﺯ ... ﺩﺭ ﺁﻥ ﺳﮑﻮﻧﺖ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﻣﺒﻠﻎ ﺧﺮﺍﺝ ﺁﻥ ﯾﮏ ﻣﯿﻠﯿﻮﻥ ﺩﺭﻫﻢ ﻭ ﺿﻤﯿﻤﻪ ﺧﺮﺍﺝ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺍﺳﺖ ‏». ﺍﺑﻦ ﻓﻀﻼﻥ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 309 ﻫﺠﺮﯼ ﺳﺮﺧﺲ ﺭﺍ ﺩﯾﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﺫﮐﺮ ﻣﺨﺘﺼﺮﯼ ﮐﻪ ﺩﻭ ﺟﺎ ﺩﺭ ﺑﺎﺏ ﺷﻬﺮ ﺳﺮﺧﺲ ﺩﺍﺭﺩ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﺑﻪ ﺍﻫﻤﯿﺖ ﻧﺴﺒﯽ ﺍﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺯﻣﺎﻥ ﭘﯽ ﺑﺮﺩ. ﺍﺑﺮﺍﻫﯿﻢ ﺍﺻﻄﺨﺮﯼ ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ ﺍﺑﻮﺍﺳﺤﺎﻕ ﻣﺘﻮﻓﯽ 346 ﻩ . ﻕ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺍﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺍﻃﻼﻋﺎﺕ ﻣﺘﻨﻮﻋﯽ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺩﻩ ﻭ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺍﺳﺖ ‏« ﺳﺮﺧﺲ ﺷﻬﺮﯼ ﺍﺳﺖ ﻣﯿﺎﻥ ﻧﯿﺸﺎﺑﻮﺭ ﻭ ﻣﺮﻭ، ﺩﺭ ﻫﺎﻣﻮﻧﯽ ﻧﻬﺎﺩﻩ ﻭ ﺁﺏ ﺭﻭﺍﻥ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﻣﮕﺮ ﺁﻥ ﻗﺪﺭ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﯿﻢ ﺍﺯ ﭘﻮﺷﻨﮓ ﺯﯾﺎﺩﺕ ﺁﯾﺪ ﻭ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﯼ ﻫﻤﻪ ﺑﺨﺲ ﺑﺎﺷﺪ، ﻭ ﺍﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﭼﻨﺪ ﻧﯿﻤﻪ ﻣﺮﻭ ﺑﻮﺩ ﺷﻬﺮﯼ ﺁﺑﺎﺩﺍﻥ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻫﻮﺍ ﻭ ﺧﺎﮐﯽ ﺩﺭﺳﺖ ﺩﺍﺭﺩ، ﭼﺮﺍﺧﻮﺭﻫﺎ ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ ﺑﻮﺩ ﺩﺭ ﻧﻮﺍﺣﯽ ﻭ ﮐﺎﺭ ﺍﯾﺸﺎﻥ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﯽ ﺷﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺁﺏ ﭼﺎﻩ ﺧﻮﺭﻧﺪ ﻭ ﺧﺮﺍﺳﻬﺎ ﺩﺍﺭﻧﺪ‏» . ﺩﺭ ﺟﺎﯼ ﺩﯾﮕﺮ ﻣﯽ ﻧﻮﯾﺴﺪ : ‏«ﺁﺏ ﭘﻮﺷﻨﮓ ﺍﺯ ﻫﺮﯼ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺍﯾﻦ ﺭﻭﺩ ﺑﻪ ﺳﺮﺧﺲ ﺭﻭﺩ ﻟﯿﮑﻦ ﺑﻪ ﻭﻗﺖ ﺁﻥ ﮐﻪ ﻫﻮﺍ ﮔﺮﻡ ﺷﻮﺩ ﺁﺏ ﺁﻧﺠﺎ ﻧﺮﺳﺪ ‏». ﺻﺎﺣﺐ ﺣﺪﻭﺩ ﺍﻟﻌﺎﻟﻢ ﺗﺎﻟﯿﻒ 372 ﻩ . ﻕ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺳﺮﺧﺲ ﻣﯽ ﻧﻮﯾﺴﺪ : ‏« ﺳﺮﺧﺲ ﺷﻬﺮﯼ ﺍﺳﺖ ﺑﺮ ﺭﺍﻩ ﺍﻧﺪﺭ ﻭ ﺍﻧﺪﺭ ﻣﯿﺎﻥ ﺑﯿﺎﺑﺎﻧﻬﺎ ﻧﻬﺎﺩﻩ ﻭ ﺍﯾﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﯾﮑﯽ ﺧﺸﮏ ﺭﻭﺩ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﻧﺪﺭ ﻣﯿﺎﻥ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﻣﯽ ﮔﺬﺭﺩ ﻭ ﺑﻪ ﻭﻗﺖ ﺁﺑﺨﯿﺰ ﺍﻧﺪﺭﻭ ﺁﺏ ﺭﻭﺩ ﻭ ﺑﺲ ﻭ ﺟﺎﯼ ﺑﺎ ﮐﺸﺖ ﻭ ﺑﺮﺯ ﺑﺴﯿﺎﺭ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻣﺮﺩﻣﺎﻥ ﻗﻮﯼ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺍﻧﺪ ﻭ ﺟﻨﮕﯽ، ﻭ ﺧﻮﺍﺳﺘﻪ ﺍﯾﺸﺎﻥ ﺷﺘﺮ ﺍﺳﺖ ‏». ﻣﻘﺪﺳﯽ ﺩﺭ ﻗﺮﻥ ﭼﻬﺎﺭﻡ ﻫﺠﺮﯼ ﺳﺮﺧﺲ ﺭﺍ ﭘﻨﺎﻫﮕﺎﻩ ﻧﯿﺸﺎﺑﻮﺭ، ﺩﺭﻭﺍﺯﻩ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﻭ ﺷﻬﺮﯼ ﺑﺰﺭﮒ ﻭ ﺑﺴﯿﺎﺭ ﺁﺑﺎﺩ ﻭ ﭘﺮﻧﻌﻤﺖ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﮐﺮﺩﻩ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻭﺍﻗﻊ ﺷﺪﻥ ﺩﺭ ﻣﺴﯿﺮ ﺟﺎﺩﻩ ﺍﺑﺮﯾﺸﻢ ﻫﯿﭻ ﮔﺎﻩ ﺭﻭﯼ ﮐﻤﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﻧﺪﯾﺪﻩ ﺍﺯ ﻟﺤﺎﻅ ﺗﻘﺴﯿﻤﺎﺕ ﮐﺸﻮﺭﯼ ﭼﻨﺎﻥ ﺁﺑﺎﺩ ﻭ ﭘﺮ ﺟﻨﺐ ﻭ ﺟﻮﺵ ﺑﻪ ﻧﻈﺮﺵ ﺁﻣﺪﻩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺷﮏ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ﺁﯾﺎ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺍﺳﺘﺎﻥ ﺑﺨﻮﺍﻧﺪ ﯾﺎ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﻭ ﻧﯿﺰ ﻣﺮﮐﺰﺵ ﺭﺍ ﺷﻬﺮ ﺑﮕﻮﯾﺪ ﯾﺎ ﻗﺼﺒﻪ ﻭ ﮔﻔﺘﻪ ﺍﺳﺖ : ‏«ﺳﺮﺧﺲ ﺷﻬﺮﯼ ﺑﺰﺭﮒ ﻭ ﺁﺑﺎﺩﺍﻥ ﻭ ﻧﺎﻣﺒﺮﺩﺍﺭ ﺍﺳﺖ، ﺍﮔﺮ ﺗﻮﺍﺑﻌﯽ ﺍﺯ ﺷﻬﺮ ﻭ ﺭﻭﺳﺘﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻃﯿﺮﺍﻥ ﻣﯽ ﺩﺍﺷﺖ، ﺁﻥ ﺭﺍ ﺧﻮﺭﻩ ‏( ﺍﺳﺘﺎﻥ ‏) ﯾﺎ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﻣﯽ ﺧﻮﺍﻧﺪﻡ ﻭ ﺑﻪ ﻣﺮﻭﺩﺭﻭﺩ ﻭ ﻧﺴﺎ ﻭ ﺍﺑﯿﻮﺭﺩﺵ ﻣﯽ ﺍﻓﺰﻭﺩﻡ ﺯﯾﺮﺍ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﯿﺎﻥ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺟﺎ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﺭﺑﻊ ﺑﺰﺭﮒ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ، ﻫﻤﻪ ﺭﺍﻫﻬﺎ ﺑﻪ ﺁﻥ ﻣﯽ ﭘﯿﻮﻧﺪﺩ ﺍﺯ ﺍﺑﻮﺍﺣﻤﺪ ﺷﻨﯿﺪﻡ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ ﺩﺭ ﺳﺮﺯﻣﯿﻦ ﻣﺎ ﮐﻤﯿﺎﺏ ﻧﻤﯽ ﺷﻮﺩ، ﺯﯾﺮﺍ ﻫﺮ ﮔﺎﻩ ﺭﺍﻩ ﮐﺎﺭﻭﺍﻧﻬﺎ ﺍﺯ ﯾﮑﺴﻮ ﺑﺮﯾﺪﻩ ﺷﻮﺩ ﺍﺯ ﺳﻮﯼ ﺩﯾﮕﺮ ﻣﯽ ﺁﯾﻨﺪ ﻣﺎ ﻧﻤﯽ ﺗﻮﺍﻧﯿﻢ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﺮﻭ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺑﺪﺍﻧﯿﻢ ﮐﻪ ﺧﻮﺩ ﺷﻬﺮﯼ ﮔﺮﺍﻧﻤﺎﯾﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﭘﯿﺮﺍﻧﯽ ﺑﺰﺭﮒ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ ﺍﻧﺪ. ﮔﻮﯾﻨﺪ ... ﺍﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﭘﻨﺎﻫﮕﺎﻩ ﻧﯿﺸﺎﺑﻮﺭ ﻭ ﺩﺭﻭﺍﺯﻩ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺍﺳﺖ. ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺁﻣﺎﺭﯼ ﮐﻪ ﻣﻦ ﮔﺮﻓﺘﻢ ﻫﺮ ﻫﻔﺘﻪ ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﺁﻧﭽﻪ ﺍﺯ ﻣﺼﺮ ﺑﻪ ﻗﻠﺰﻡ ﺑﺮﺩﻩ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ ﺣﺒﻮﺏ ﻭ ﻏﻠﻪ ﺑﺎﺭ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ. ﻫﻤﯿﻦ ﺳﺒﺒﻬﺎ ﻣﺎﻧﻊ ﺷﺪﻩ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻗﺼﺒﻪ ﯾﺎ ﺷﻬﺮ ﺑﻨﺎﻣﻢ ﻭ ﺑﺎ ﺍﯾﻦ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺩﺍﻧﻢ ﯾﮏ ﺟﺎ ﻧﻤﯽ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﻧﻪ ﺷﻬﺮ ﻭ ﻧﻪ ﻗﺼﺒﻪ ﺑﺎﺷﺪ، ﺳﺮﺧﺲ ﺍﺯ ﯾﮑﺴﻮ ﻧﻪ ﺍﯾﻦ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻧﻪ ﺁﻥ ﻭ ﺍﺯ ﺳﻮﯼ ﺩﯾﮕﺮ ﻫﻢ ﺍﯾﻦ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻫﻢ ﺁﻥ ; ﭘﺲ ﻭﺿﻊ ﺳﺮﺧﺲ ﺑﺮﺍﯼ ﻣﻦ ﭘﯿﭽﯿﺪﻩ ﺍﺳﺖ . ﻣﻦ ﺩﺭ ﺑﺮﺧﯽ ﮐﺘﺎﺑﻬﺎ ﺑﺨﺶ ﺑﻨﺪﯼ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺭﺍ ﭼﻨﯿﻦ ﺩﯾﺪﻡ ﮐﻪ ﺳﺮﺧﺲ ﻭ ﺍﺑﯿﻮﺭﺩ ﻭ ﻧﺴﺎ ﺭﺍ ﯾﮏ ﺍﺳﺘﺎﻥ ﺧﻮﺍﻧﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻭﻟﯽ ﻣﻦ ﺍﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺭﺍ ﻧﻤﯽ ﭘﺬﯾﺮﻡ ﺯﯾﺮﺍ ﮐﻪ ﻧﺴﺎ ﻭ ﺍﺑﯿﻮﺭﺩ ﺧﻮﺩ ﺩﻭ ﺍﺳﺘﺎﻥ ﻣﻬﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﯾﮏ ﭼﻨﺪ ﺷﻬﺮﮎ ﺩﺍﺭﻧﺪ. ﭘﺲ ﻧﻤﯽ ﺗﻮﺍﻧﯿﻢ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺗﺎﺑﻊ ﺳﺮﺧﺲ ﺑﺪﺍﻧﯿﻢ ﯾﺎ ﺳﺮﺧﺲ ﺭﺍ ﺗﺎﺑﻊ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺸﻤﺮﯾﻢ ‏» . ﯾﺎﻗﻮﺕ ﺣﻤﻮﯼ ﻣﺆﻟﻒ ﮐﺘﺎﺏ ﻣﻌﺠﻢ ﺍﻟﺒﻠﺪﺍﻥ ﺩﺭ ﺍﻭﺍﯾﻞ ﻗﺮﻥ ﻫﻔﺘﻢ ﻫﺠﺮﯼ ﺳﺮﺧﺲ ﺭﺍ ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ : ‏«ﺳﺮﺧﺲ ﺷﻬﺮﯼ ﺍﺳﺖ ﻗﺪﯾﻤﯽ ﺍﺯ ﺷﻬﺮﻫﺎﯼ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ... ﺑﺰﺭﮒ ﻭ ﭘﻬﻨﺎﻭﺭ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ ﻧﯿﺸﺎﺑﻮﺭ ﻭ ﻣﺮﻭ ﺩﺭ ﻭﺳﻂ ﺭﺍﻩ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺁﻥ ﺗﺎ ﻫﺮ ﯾﮏ ﺍﺯ ﺩﻭ ﺷﻬﺮ ﺷﺶ ﻣﻨﺰﻝ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺁﻥ ﺷﻬﺮﯼ ﺍﺳﺖ ﺗﺸﻨﻪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺁﺏ ﭘﯿﺪﺍ ﻧﻤﯽ ﺷﻮﺩ ﻣﮕﺮ ﺁﺏ ﭼﺎﻫﻬﺎ ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎﺭ ﮔﻮﺍﺭﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻧﻬﺮ ﺟﺎﺭﯼ ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﻣﮕﺮ ﻧﻬﺮﯼ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻗﺴﻤﺘﯽ ﺍﺯ ﺳﺎﻝ ﺟﺎﺭﯼ ﻣﯽ ﮔﺮﺩﺩ ﻭ ﺩﺍﺋﻤﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﻭ ﺁﻥ ﺯﯾﺎﺩﯼ ﺁﺑﻬﺎﯼ ﻫﺮﺍﺕ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ . ﺯﺭﺍﻋﺖ ﺁﻥ ﺟﺎ ﺩﯾﻤﯽ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺁﻥ ﺷﻬﺮﯼ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺎﮐﯽ ﻧﯿﮑﻮ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﺍﻏﻠﺐ ﺁﻥ ﺳﺮﺯﻣﯿﻦ ﭼﺮﺍﮔﺎﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﮐﻢ ﻗﺮﯾﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‏». ﺣﻤﺪﺍﻟﻠﻪ ﻣﺴﺘﻮﻓﯽ ﻣﻮﺭﺥ ﻧﯿﻤﻪ ﺍﻭﻝ ﻗﺮﻥ ﻫﺸﺘﻢ ﺣﺪﻭﺩ ﯾﮑﺼﺪ ﻭ ﺑﯿﺴﺖ ﺳﺎﻝ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻐﻮﻝ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺳﺮﺧﺲ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ : ‏«ﺳﺮﺧﺲ ﺍﺯ ﺍﻗﻠﯿﻢ ﭼﻬﺎﺭﻡ ﺍﺳﺖ ﻃﻮﻟﺶ ﺍﺯ ﺟﺰﺍﯾﺮ ﺧﺎﻟﺪﺍﺕ ‏« ﺻﺪﮎ ‏» ﻭ ﻋﺮﺽ ﺍﺯ ﺧﻂ ﺍﺳﺘﻮﺍ ‏« ﻟﺰ‏» ﺍﻓﺮﺍﺳﯿﺎﺏ ﺗﺮﮎ ﺳﺎﺧﺖ ﺩﻭﺭ ﺑﺎﺭﻭﺵ ﭘﻨﺠﻬﺰﺍﺭ ﮔﺎﻡ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻗﻠﻌﻪ ﻣﺤﮑﻢ ﺍﺯ ﺧﺎﮐﺮﯾﺰ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﻫﻮﺍﯾﺶ ﮔﺮﻣﺴﯿﺮ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺁﺑﺶ ﺍﺯ ﺭﻭﺩﺧﺎﻧﻪ ﺍﯼ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻫﺮﯼ ﻣﯽ ﺁﯾﺪ ﻭ ﻋﻈﯿﻢ ﻭ ﻧﯿﮑﻮ ﻭ ﻫﺎﺿﻢ ﻭ ﺍﺯ ﻣﯿﻮﻩ ﻫﺎﯾﺶ ﺍﻧﮕﻮﺭ ﻭ ﺧﺮﺑﺰﻩ ﻧﯿﮑﻮﺳﺖ ‏». ﺩﺭ ﺣﺪﻭﺩ ﻫﻤﯿﻦ ﺯﻣﺎﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺮﺧﺲ ﺍﺯ ﻟﺤﺎﻅ ﺑﺎﻓﺘﻦ ﭼﺎﺩﺭﻫﺎﯼ ﺯﻧﺎﻧﻪ ﻭ ﻧﻮﺍﺭﻫﺎﯼ ﺯﺭﺑﻔﺖ ﺍﺑﺮﯾﺸﻤﯽ ﺩﺭ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺑﺰﺭﮒ ﺷﻬﺮﺗﯽ ﺑﺴﺰﺍ ﺩﺍﺷﺘﻪ، ﻭ ﻧﯿﺰ ﺣﺎﻓﻆ ﺍﺑﺮﻭ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺷﺎﻫﺮﺥ ﺗﯿﻤﻮﺭﯼ جزءبلوکات بلخ آورده است

ﻭﻗﺎﯾﻊ ﺗﺎﺭﯾﺨﯽ ﻣﻬﻢ ﺳﺮﺧﺲ

ﺳﯿﻤﺎﯼ ﺟﻐﺮﺍﻓﯿﺎﯾﯽ ﺳﺮﺧﺲ ﺭﺍ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺍﺳﻼﻡ ﺗﺎ ﻗﺮﻥ ﻧﻬﻢ ﻫﺠﺮﯼ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﮐﺮﺩﯾﻢ. ﺍﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﭼﻮﻥ ﺩﺭ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﻫﻤﻪ ﺳﯿﺎﺣﺎﻥ ﻭ ﺟﻐﺮﺍﻓﯿﺪﺍﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﻧﺪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺍﻧﺪ ﻭ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﮐﻠﯽ ﺁﻥ ﺩﺭ ﻫﻤﻪ ﻗﺮﻭﻥ ﻧﻪ ﮔﺎﻧﻪ ﻭ ﺑﻠﮑﻪ ﺗﺎ ﻋﺼﺮ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺑﺎ ﺍﺧﺘﻼﻑ ﮐﻤﯽ ﯾﮑﺴﺎﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﺍﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺷﺎﺧﺺ ﺳﺮﺧﺲ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﺴﯿﺮ ﺷﺎﻫﺮﺍﻫﯽ ﺑﯿﻦ ﺍﻟﻤﻠﻠﯽ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺁﻥ ﻧﺒﻮﺩﻩ ﻭ ﺑﻠﮑﻪ ﺩﺭ ﻃﻮﻝ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﺳﻼﻡ ﺗﺎ ﻋﺼﺮ ﻗﺎﺟﺎﺭﯾﻪ ﻭﻗﺎﯾﻊ ﻧﺎﮔﻮﺍﺭ ﺯﯾﺎﺩﯼ ﺩﯾﺪﻩ ﻭ ﺩﺳﺘﺨﻮﺵ ﺍﻣﯿﺎﻝ ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪﺍﺭﺍﻥ ﻭ ﻗﺪﺭﺗﻤﻨﺪﺍﻥ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻭ ﭘﺎﯾﻤﺎﻝ ﺳﻢ ﺳﺘﻮﺭﺍﻥ ﻣﻬﺎﺟﻤﺎﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ . ﺑﺮﺍﯼ ﺍﯾﻦ ﮐﻪ ﻭﺿﻌﯿﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺳﺮﺧﺲ ﺩﺭ ﻗﺮﻭﻥ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺭﺍ ﺭﻭﺷﻨﺘﺮ ﮐﻨﯿﻢ ﻭ ﺑﻪ ﺗﺤﻮﻻﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺒﻌﯿﺖ ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﺑﺮﺍﯼ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻮﺟﻮﺩ ﺁﻣﺪﻩ ﭘﯽ ﺑﺒﺮﯾﻢ ﺫﯾﻼ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺗﻘﺪﻡ ﺯﻣﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺑﺮﺭﺳﯽ ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻭﻗﺎﯾﻊ ﺗﺎﺭﯾﺨﯽ ﺁﻥ ﻣﯽ ﭘﺮﺩﺍﺯﯾﻢ : ﻭﺭﻭﺩ ﺍﺳﻼﻡ ﺑﻪ ﺳﺮﺧﺲ ﻋﺒﺪﺍﻟﻠﻪ ﺭ ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 19 ﻭ ﯾﺎ29 ﻫﺠﺮﯼ ﺍﺯ ﺟﺎﻧﺐ ﺧﻠﯿﻔﻪ ﻣﺎﻣﻮﺭ ﻓﺘﺢ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ، ﻋﺒﺪﺍﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﺧﺎﺯﻡ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻃﺮﯾﻖ ﻧﺴﺎ ﻭ ﺍﺑﯿﻮﺭﺩ ﺑﻪ ﺳﺮﺧﺲ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩ. ﻣﺮﺩﻡ ﺳﺮﺧﺲ ﺍﺑﺘﺪﺍ ﺑﺎ ﻋﺒﺪﺍﻟﻠﻪ ﺑﻪ ﺟﺪﺍﻝ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻨﺪ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺍﺯ ﻋﻬﺪﻩ ﺩﻓﻊ ﻟﺸﮑﺮﯾﺎﻥ ﺍﺳﻼﻡ ﺑﺮﻧﯿﺎﻣﺪﻧﺪ ﺯﺍﺩﻭﯾﻪ ﻣﺮﺯﺑﺎﻥ ﻭ ﺣﺎﮐﻢ ﺳﺮﺧﺲ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎﺩ ﺻﻠﺢ ﺩﺍﺩ ﻭ ﺍﺯ ﺍﺑﻦ ﺧﺎﺯﻡ ﺧﻮﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻭﯼ ﯾﮑﺼﺪ ﺗﻦ ﺍﺯ ﺍﯾﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﻣﺎﻥ ﺩﻫﺪ ﺗﺎﺍﻭ ﻧﯿﺰ ﺯﻧﺎﻧﯽ ﺭﺍ ﺑﻪ ﮐﻨﯿﺰﯼ ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ . ﻋﺒﺪﺍﻟﻠﻪ ﺍﯾﻦ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎﺩ ﺭﺍ ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ ﻭ ﺯﺍﺩﻭﯾﻪ ﻋﺪﻩ ﺍﯼ ﺍﺯ ﺯﻧﺎﻥ ﺳﺮﺧﺴﯽ ﻭ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺟﻤﻠﻪ ﺩﺧﺘﺮ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺪﯾﻦ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩ. ﺍﺑﻦ ﺧﺎﺯﻡ ﺯﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﯿﻦ ﺳﺮﺍﻥ ﺳﭙﺎﻩ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺧﻮﺩ ﺩﺧﺘﺮ ﺯﺍﺩﻭﯾﻪ ﺭﺍ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﻭﯼ ﺭﺍ ‏« ﻣﯿﺜﺎﺀ ‏» ﻧﺎﻡ ﻧﻬﺎﺩ، ﺁﻥ ﮔﺎﻩ ﺑﺮ ﺳﺮﺯﻣﯿﻦ ﺳﺮﺧﺲ ﭼﯿﺮﻩ ﺷﺪ. ﮔﻮﯾﻨﺪ : ﻣﺮﺯﺑﺎﻥ ﺑﺎ ﻭﯼ ﺑﺪﺍﻥ ﺷﺮﻁ ﺻﻠﺢ ﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﺻﺪ ﺗﻦ ﺍﺯ ﺍﻗﻮﺍﻡ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺍﻣﺎﻥ ﺩﻫﺪ، ﺍﺑﻦ ﺧﺎﺯﻡ ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ ﻭ ﻣﺮﺯﺑﺎﻥ ﺍﺳﺎﻣﯽ ﺻﺪ ﻧﻔﺮ ﻣﻮﺭﺩ ﻧﻈﺮﺵ ﺭﺍ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩ ﻭ ﭼﻮﻥ ﻧﺎﻡ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﯿﺎﻥ ﺁﻥ ﺍﺳﺎﻣﯽ ﻧﯿﺎﻭﺭﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻋﺒﺪﺍﻟﻠﻪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﮐﺸﺖ ﻭ ﺳﺮﺧﺲ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻓﺘﺢ ﮐﺮﺩ. ﺍﻣﺎ ﭼﻮﻥ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻪ ﻣﯿﻞ ﺧﻮﯾﺶ ﺍﺳﻼﻡ ﺭﺍ ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ، ﻣﺤﺒﺘﯽ ﺍﺯ ﺩﯾﻦ ﺯﺭﺩﺷﺖ ﺩﺭ ﺩﻝ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﺪﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﺗﺎ ﺳﺎﻝ 74 ﻫﺠﺮﯼ ﮐﻪ ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ ﺍﺯ ﺳﻘﻮﻁ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺳﺎﺳﺎﻧﯿﺎﻥ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﻣﺮﺩﻡ ﺳﺮﺧﺲ ﻧﯿﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﻌﻀﯽ ﺍﺯ ﺑﻼﺩ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺳﮑﻪ ﻫﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﯾﺰﺩﮔﺮﺩ، ﺧﺴﺮﻭﭘﺮﻭﯾﺰ ﻭ ﺣﺘﯽ ﻫﺮﻣﺰ ﭼﻬﺎﺭﻡ ﺿﺮﺏ ﻣﯽ ﮐﺮﺩﻧﺪ. ﭘﯿﻮﺳﺘﻦ ﻣﺮﺩﻡ ﺳﺮﺧﺲ ﺑﻪ ﺳﯿﺎﻩ ﺟﺎﻣﮕﺎﻥ ﺍﺑﻮﻣﺴﻠﻢ ﺧﺮﺍﺳﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻃﺮﻓﺪﺍﺭﯼ ﺍﺯ ﻋﺒﺎﺳﯿﺎﻥ ﺑﺮﺿﺪ ﺑﻨﯽ ﺍﻣﯿﻪ ﻗﯿﺎﻡ ﮐﺮﺩ. ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 129 ﻩ . ﻕ ﺑﺎ ﻋﺪﻩ ﺍﯼ ﺍﺯ ﺳﯿﺎﻩ ﺟﺎﻣﮕﺎﻥ ﺑﻪ ﺳﺮﺧﺲ ﺁﻣﺪ ﻭ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺑﺎ ﺍﻭ ﺑﯿﻌﺖ ﮐﺮﺩﻧﺪ . ﺍﻭ ﻫﻤﭽﻨﺎﻥ ﺑﻪ ﺳﺮﮐﻮﺑﯽ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎﻥ ﻋﺒﺎﺳﯿﺎﻥ ﻣﯽ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﺗﺎ ﺍﯾﻦ ﮐﻪ ﺳﺎﻝ ﺑﻌﺪ ‏« ﺷﯿﺒﺎﻧﺔ ﺑﻦ ﺳﻠﻤﻪ ﺳﺪﻭﺳﯽ ‏» ﺭﺍ ﮐﻪ ﺍﺯ ﭘﯿﺸﻮﺍﯾﺎﻥ ﻓﺮﻗﻪ ﺣﺮﻭﺭﯼ ﺑﻮﺩ ﺑﻪ ﺟﺮﻡ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﺣﻀﺮﺕ ﻋﻠﯽ ﻋﻠﯿﻪ ﺍﻟﺴﻼﻡ ﻭ ﺳﻪ ﺳﺎﻝ ﻫﻤﮑﺎﺭﯼ ﻣﺪﺍﻭﻡ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﺎ ﺧﻮﺍﺭﺝ ﻭ ﺟﻨﮕﯿﺪﻥ ﺑﺎ ﻧﺼﺮ ﺳﯿﺎﺭ ﺣﺎﮐﻢ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺩﺭ ﺩﺭﻭﺍﺯﻩ ﺳﺮﺧﺲ ﺑﻪ ﺩﺍﺭ ﮐﺸﯿﺪ . ﻭﺭﻭﺩ ﺍﻣﺎﻡ ﺭﺿﺎﻋﻠﯿﻪ ﺍﻟﺴﻼﻡ ﺑﻪ ﺳﺮﺧﺲ ﺍﺑﻦ ﺑﺎﺑﻮﯾﻪ ﻗﻤﯽ ﺍﺯ ﺍﺑﯽ ﺍﻟﺤﺴﯿﻦ ﺿﺒﯽ ﺭﻭﺍﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺟﺪﻡ ﺷﻨﯿﺪﻡ ﭼﻮﻥ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻣﻮﺳﯽ ﺍﻟﺮﺿﺎﻋﻠﯿﻪ ﺍﻟﺴﻼﻡ ﺍﺯ ﻧﯿﺸﺎﺑﻮﺭ ﺑﻪ ﻃﺮﻑ ﺳﺮﺧﺲ ﺣﺮﮐﺖ ﻓﺮﻣﻮﺩ، ﺩﻭﺳﺘﺎﻥ ﻭ ﻃﺮﻓﺪﺍﺭﺍﻥ ﺍﻭ ﺩﺭ ﺳﺮﺧﺲ ﺑﻪ ﺍﺳﺘﻘﺒﺎﻝ ﺁﻣﺪﻧﺪ ﻭ ﺗﻘﺎﺿﺎﯼ ﺗﻮﻗﻒ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﺭﺍ ﮐﺮﺩﻧﺪ . ﺣﻀﺮﺕ ﺩﺭ ﺳﺎﻋﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺁﻥ ﺟﺎ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﻬﺎﻡ ﺍﻣﻮﺭ ﺩﯾﻨﯽ ﻣﺮﺩﻡ ﻭ ﺭﻓﻊ ﺣﻮﺍﯾﺞ ﺁﻧﻬﺎ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻨﺪ. ﭼﻮﻥ ﺧﻮﺍﺳﺘﻨﺪ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪ ﺳﻮﺍﺭ ﺑﺮ ﻗﺎﻃﺮ ﻣﺨﺼﻮﺹ ﺧﻮﺩ ﺷﺪﻧﺪ . ﺟﻤﻌﯽ ﺍﺯ ﻣﯿﺎﻥ ﺍﻧﺒﻮﻩ ﻣﺮﺩﻡ ﻋﺮﺽ ﮐﺮﺩﻧﺪ ‏« ﺑﺤﻖ ﻣﺼﻄﻔﯽ ﻭﺍﻟﻤﺮﺗﻀﯽ ﻭ ﺍﻟﺰﻫﺮﺍﺀ ﻟﻤﺎ ﺣﺪﺛﺘﻨﯽ ﺑﻪ ﺣﺪﯾﺚ ﺗﺸﻔﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﺣﺘﯽ ﺍﺭﺟﺢ ‏». ﭘﺲ ﺍﺯ ﺗﮑﺮﺍﺭ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻭ ﺗﻘﺎﺿﺎﯼ ﺣﺪﯾﺚ ﺳﺮ ﺍﺯ ﻋﻤﺎﺭﯾﻪ ﺧﻮﺩ ﺑﯿﺮﻭﻥ ﺁﻭﺭﺩ ‏« ﻓﻘﺎﻝ ﺣﺪﺛﻨﯽ ﺍﺑﯽ ﻋﻦ ﺟﺪﯼ ﻋﻦ ﺍﺑﯿﻪ ﺍﻧﻪ ﺳﻤﻊ ﺍﺑﺎﻩ ﯾﺬﮐﺮﺍﻧﻪ ﺳﻤﻊ ﺍﺑﺎﻩ ﯾﻘﻮﻝ ﺳﻤﻌﺖ ﺍﺑﯽ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺍﺑﻄﺎﻟﺐ ﻋﻠﯿﻪ ﺍﻟﺴﻼﻡ ﯾﺬﮐﺮﺍﻧﻪ ﺳﻤﻊ ﺍﻟﻨﺒﯽ ﯾﻘﻮﻝ ﻗﺎﻝ ﺍﻟﻠﻪ ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ ﻻﺍ ﺍﻻ ﺍﻟﻠﻪ ﺍﺳﻤﯽ ﻣﻦ ﻗﺎﻝ ﻣﺨﻠﺼﺎ ﻣﻦ ﻗﺒﻠﻪ ﺩﺧﻞ ﺣﺼﻨﯽ ﻭ ﻣﻦ ﺩﺧﻞ ﺣﺼﻨﯽ ﺍﻣﻦ ﻣﻦ ﻋﺬﺍﺑﯽ ‏» . ﻗﺘﻞ ﺗﺎﺭﯾﺨﯽ ﺩﺭ ﺣﻤﺎﻡ ﺳﺮﺧﺲ ﻓﻀﻞ ﺑﻦ ﺳﻬﻞ ﺳﺮﺧﺴﯽ ﻣﻠﻘﺐ ﺑﻪ ‏« ﺫﻭﺍﻟﺮﯾﺎﺳﺘﯿﻦ ‏» ﻭﺯﯾﺮ ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪﺍﺭ ﻭ ﺑﺎ ﮐﻔﺎﯾﺖ ﻣﺎﻣﻮﻥ ﻋﺒﺎﺳﯽ، ﻧﺨﺴﺖ ﺯﺭﺩﺷﺘﯽ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 190 ﻫﺠﺮﯼ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﻣﺎﻣﻮﻥ ﻭ ﺑﻪ ﺭﻭﺍﯾﺘﯽ ﯾﺤﯿﯽ ﺑﺮﻣﮑﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻥ ﺷﺪ ﻭ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺑﺮ ﻣﺴﻨﺪ ﻭﺯﺍﺭﺕ ﺧﻠﯿﻔﻪ ﺗﮑﯿﻪ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺭﯾﺎﺳﺖ ﺷﻤﺸﯿﺮ ﻭ ﻗﻠﻢ ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﺍﻭ ﺑﻮﺩ ﺑﺪﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﺑﻪ ﺫﻭﺍﻟﺮﯾﺎﺳﺘﯿﻦ ﻣﺸﻬﻮﺭ ﮔﺮﺩﯾﺪ. ﻭﯼ ﺩﺭ ﺍﻧﺘﺼﺎﺏ ﺣﻀﺮﺕ ﺭﺿﺎ ﺑﻪ ﻭﻟﯿﻌﻬﺪﯼ ﻭ ﺩﻋﻮﺕ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﺑﻪ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﻧﻘﺶ ﺑﺴﺰﺍﯾﯽ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﻭﺳﺘﺪﺍﺭﺍﻥ ﺍﻭﻻﺩ ﻋﻠﯽ ﻋﻠﯿﻪ ﺍﻟﺴﻼﻡ ﻗﻠﻤﺪﺍﺩ ﻣﯽ ﮐﺮﺩ. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺩﺍﺭﺍﯼ ﮐﻤﺎﻻﺕ ﺑﺴﯿﺎﺭ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﺨﺼﻮﺹ ﺩﺭ ﻧﺠﻮﻡ ﻭ ﺍﺳﺘﺨﺮﺍﺝ ﺍﺣﮑﺎﻡ ﻣﻬﺎﺭﺗﯽ ﺗﻤﺎﻡ ﺩﺍﺷﺖ ﭼﻨﺎﻥ ﮐﻪ ﻗﺘﻞ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺳﺘﺨﺮﺍﺝ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ. ﺍﻣﺎ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﻣﺎﻣﻮﻥ ﺑﻪ ﺍﻭ ﺑﺪﮔﻤﺎﻥ ﮔﺮﺩﯾﺪ ﻭ ﺑﺮ ﺁﻥ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻭﯼ ﺭﺍ ﺍﺯ ﭘﺎﯼ ﺩﺭﺁﻭﺭﺩ . ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﺭﻭﺯ ﭘﻨﺠﺸﻨﺒﻪ ﺩﻭﻡ ﺷﻌﺒﺎﻥ ﺳﺎﻝ 202 ﺳﺎﻝ 203 ﻩ . ﻕ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺳﺮﺧﺲ ﺑﻪ ﺣﻤﺎﻡ ﺭﻓﺖ، ﻏﺎﻟﺐ ﺳﻌﻮﺩﯼ ﺍﺳﻮﺩ ﺑﻪ ﺗﺤﺮﯾﮏ ﻣﺎﻣﻮﻥ ﺑﻪ ﺍﺗﻔﺎﻕ ﻋﺪﻩ ﺍﯼ ﭘﻨﻬﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺣﻤﺎﻡ ﺭﯾﺨﺘﻨﺪ ﻭ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺭﺳﺎﻧﯿﺪﻧﺪ. ﻧﺎﺑﯿﻨﺎ ﮐﺮﺩﻥ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺳﺎﻣﺎﻧﯽ ﺩﺭ ﺳﺮﺧﺲ ﺍﺑﻮﺍﻟﺤﺎﺭﺙ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﺍﻣﯿﺮ ﻧﻮﺡ ﺳﺎﻣﺎﻧﯽ ﺟﻮﺍﻧﯽ ﺧﻮﺵ ﺳﯿﻤﺎ، ﺷﺠﺎﻉ ﻭ ﺳﺨﻨﻮﺭ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻣﺮﮒ ﭘﺪﺭ ﺩﺭ ﺭﺟﺐ ﺳﺎﻝ 387 ﺑﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺭﺳﯿﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﺯﻣﺎﻥ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﻏﺰﻧﻮﯼ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﻠﺦ ﻭ ﺗﺮﻣﺬ ﺗﺎﺯﻩ ﺑﻪ ﻗﺪﺭﺕ ﺭﺳﯿﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺍﺯ ﺍﻭ ﺗﻘﺎﺿﺎﯼ ﺍﻣﺎﺭﺕ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺍﺷﺖ ﻭﻟﯽ ﺍﻭ ﺍﺯ ﻗﺒﻮﻝ ﺍﯾﻦ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎﺩ ﻋﺬﺭ ﺧﻮﺍﺳﺖ . ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﺯﻣﺎﻥ ﺑﮑﺘﻮﺯﻭﻥ ﺳﭙﻬﺴﺎﻻﺭ ﻧﯿﺸﺎﺑﻮﺭ ﻭ ﻓﺎﺋﻖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﺩﻭ ﺍﺯ ﺍﻣﺮﺍﯼ ﻭﻗﺖ ﺳﺎﻣﺎﻧﯽ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ، ﺍﺯ ﺍﺑﻮﺍﻟﺤﺎﺭﺙ ﺩﺭ ﻫﺮﺍﺱ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺒﺎﺩﺍ ﺍﻭ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﺗﺮﺟﯿﺢ ﺩﻫﺪ ﻭ ﺁﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﺑﺴﭙﺎﺭﺩ ﺗﺎ ﺍﻣﺎﺭﺕ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﻭ ﺑﺴﺘﺎﻧﺪ . ﺍﯾﻦ ﻫﺮ ﺩﻭ ﺩﺭ ﺻﻔﺮ ﺳﺎﻝ 389 ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺘﺤﺪ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺍﺑﻮﺍﻟﺤﺎﺭﺙ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﯿﺎﻥ ﺑﺮﺩﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﺑﺮﺍﺩﺭﺵ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﻭﯼ ﺑﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻧﺸﺎﻧﻨﺪ، ﺩﺭ ﺍﻧﺘﻈﺎﺭ ﻓﺮﺻﺖ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺗﺎ ﺭﻭﺯﯼ ﮐﻪ ﺍﺑﻮﺍﻟﺤﺎﺭﺙ ﺍﺯ ﺑﺨﺎﺭﺍ ﺑﻪ ﺳﺮﺧﺲ ﺁﻣﺪ ﻭ ﺑﺮ ﺣﺎﮐﻢ ﺍﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﻭﺍﺭﺩ ﺷﺪ، ﻭﻟﯽ ﭘﺲ ﺍﺯ ﭼﻨﺪﯼ ﺗﻮﻗﻒ ﺭﻭﺯﯼ ﺑﺎ ﺣﺪﻭﺩ ﺩﻭﯾﺴﺖ ﻧﻔﺮ ﺍﺯ ﻏﻼﻣﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﺷﮑﺎﺭ ﺭﻓﺖ ﻭ ﺩﺭ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺑﮑﺘﻮﺯﻭﻥ ﺩﺭ ﮐﺮﺍﻧﻪ ﺳﺮﺧﺲ ﺍﺯ ﻭﯼ ﺩﻋﻮﺕ ﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﯼ ﺍﺳﺘﺮﺍﺣﺖ ﻭ ﺻﺮﻑ ﻧﺎﻫﺎﺭ ﺑﻪ ﺧﯿﻤﻪ ﺍﻭ ﺑﺮﻭﺩ، ﺍﺑﻮﺍﻟﺤﺎﺭﺙ ﺩﻋﻮﺗﺶ ﺭﺍ ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ ﻭﻟﯽ ﺑﮑﺘﻮﺯﻭﻥ ﻭ ﻓﺎﯾﻖ ﻫﺮ ﺩﻭ ﺑﺮ ﺍﻭ ﺷﻮﺭﯾﺪﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺭﻭﺯ ﭼﻬﺎﺭﺷﻨﺒﻪ 12 ﺻﻔﺮ ﺳﺎﻝ 389 ﺍﻭ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺧﻠﻊ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﯾﮏ ﻫﻔﺘﻪ ﻫﺮ ﺩﻭ ﭼﺸﻤﺶ ﺭﺍ ﻣﯿﻞ ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ ﻭ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻧﺎﺑﯿﻨﺎ ﺑﻪ ﺑﺨﺎﺭﺍ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻧﺪ ﻭ ﻋﺒﺪﺍﻟﻤﻠﮏ ﺑﺮﺍﺩﺭ ﺧﺮﺩﺳﺎﻟﺶ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺑﺮﺩﺍﺷﺘﻨﺪ. ﺳﻠﺠﻮﻗﯿﺎﻥ ﻭ ﺳﺮﺧﺲ ﺳﺮﺧﺲ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 429 ﻩ . ﻕ ﺑﻪ ﺗﺼﺮﻑ ﺳﻠﺠﻮﻗﯿﺎﻥ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﻭ ﺑﺮ ﺁﻥ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﯽ ﺭﺍﻧﺪﻧﺪ ﺍﻣﺎ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻣﺪﺗﯽ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺗﺼﺎﺣﺐ ﻗﺪﺭﺕ ﺑﯿﻦ ﺍﯾﺸﺎﻥ ﺍﺧﺘﻼﻑ ﭘﯿﺶ ﺁﻣﺪ. ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 490 ﻩ . ﻕ ﮐﻪ ﻣﻠﮏ ﺑﻮﺭﯼ ﺑﺮﺱ ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﺑﺮﮐﯿﺎﺭﻕ ﺩﺭ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺍﻣﺎﺭﺕ ﺩﺍﺷﺖ ﺑﺮﺍﺩﺭﺵ ﻣﻠﮏ ﺍﺭﺳﻼﻥ ﺍﺭﻏﻮﻥ ﺑﻦ ﺁﻟﺐ ﺍﺭﺳﻼﻥ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻋﻬﺪ ﻣﻠﮑﺸﺎﻩ، ﺑﺮ ﻫﻤﺪﺍﻥ ﻭ ﺳﺎﻭﻩ ﺍﻣﺎﺭﺕ ﺩﺍﺷﺖ ﺑﻪ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮﺩ ﻭ ﭼﻨﺪ ﺟﻨﮓ ﻣﯿﺎﻥ ﺩﻭ ﺑﺮﺍﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺷﺪ ﻭﻟﯽ ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺍﺭﺳﻼﻥ ﺍﺭﻏﻮﻥ ﺑﺮ ﻣﻠﮏ ﺑﻮﺭﯼ ﺑﺮﺱ ﻏﻠﺒﻪ ﯾﺎﻓﺖ ﻭ ﺍﻭ ﺭﺍ ﮐﺸﺖ ﻭ ﻭﺯﯾﺮﺵ ﻋﻤﺎﺩﺍﻟﻤﻠﮏ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﻧﻈﺎﻡ ﺍﻟﻤﻠﮏ ﻃﻮﺳﯽ ﺭﺍ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺩﺭﯾﺎﻓﺖ ﺳﯿﺼﺪﻫﺰﺍﺭ ﺩﯾﻨﺎﺭ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺭﺳﺎﻧﯿﺪ ﻭ ﻗﻠﻌﻪ ﺳﺮﺧﺲ ﺭﺍ ﻭﯾﺮﺍﻥ ﺳﺎﺧﺖ ﻭﻟﯽ ﺩﺭ ﻫﻤﯿﻦ ﺳﺎﻝ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﯾﮑﯽ ﺍﺯ ﻏﻼﻣﺎﻥ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺭﺳﯿﺪ. ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺳﺮﺧﺲ ﻣﺘﺠﺎﻭﺯ ﺍﺯ ﻧﯿﻢ ﻗﺮﻥ ﺩﺭ ﺁﺭﺍﻣﺶ ﻧﺴﺒﯽ ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮﺩ ﺗﺎ ﺍﯾﻦ ﮐﻪ ﻏﺰﻫﺎ ﺑﻪ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺳﻨﺠﺮ ﺳﻠﺠﻮﻗﯽ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﺳﯿﺮﯼ ﺑﺮﺩﻧﺪ، ﺍﻣﺎ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺭﻫﺎﯾﯽ ﺍﺯ ﺍﺳﺎﺭﺕ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻨﻮﺭ ﻧﻮﻩ ﺷﯿﺦ ﺍﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺍﺑﻮﺍﻟﺨﯿﺮ ﺑﻪ ﺍﺗﻔﺎﻕ ﺟﻤﻌﯽ ﺍﺯ ﻣﺸﺎﯾﺦ ﻭ ﻗﻀﺎﺕ ﻭ ﺍﺋﻤﻪ ﺟﻤﺎﻋﺎﺕ ﺳﺮﺧﺲ ﺑﻪ ﺩﯾﺪﺍﺭ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺑﻪ ﻣﺮﻭ ﺭﻓﺘﻨﺪ ﻭ ﻭﺭﻭﺩ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺗﺒﺮﯾﮏ ﮔﻔﺘﻨﺪ. ﺩﻭﻣﯿﻦ ﻗﺘﻞ ﺗﺎﺭﯾﺨﯽ ﺩﺭ ﺣﻤﺎﻡ ﺳﺮﺧﺲ ﺩﺭ ﻫﻤﯿﻦ ﺯﻣﺎﻥ ﯾﻌﻨﯽ ﺍﻭﺍﺳﻂ ﻗﺮﻥ ﺷﺸﻢ ﻫﺠﺮﯼ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ‏« ﻧﺼﯿﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻩ ﻏﺎﺯﯼ ﺭﺳﺘﻢ ‏» ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﯽ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺷﺖ. ﭘﺴﺮﺵ ‏« ﮔﺮﺩﻩ ﺑﺎﺯﻭ ‏» ﮐﻪ ﻣﺪﺗﯽ ﺑﻪ ﺭﺳﻢ ﮔﺮﻭﮔﺎﻥ ﺩﺭ ﺧﺪﻣﺖ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺳﻨﺠﺮ ﺳﻠﺠﻮﻗﯽ ﺑﻮﺩ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺩﻭ ﺗﻦ ﺍﺯ ﺍﺳﻤﺎﻋﯿﻠﯿﺎﻥ ﺩﺭ ﺣﻤﺎﻡ ﺳﺮﺧﺲ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺭﺳﯿﺪ ﻭ ﻧﺼﯿﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺍﯾﻦ ﻗﺘﻞ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺳﻨﺠﺮ ﻣﯽ ﺩﺍﻧﺴﺖ ﻭ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻣﻠﺤﺪ ﺧﻮﺍﻧﺪ ﻭ ﺗﺎ ﺯﻧﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﺍﻧﺘﻘﺎﻡ ﺧﻮﻥ ﻓﺮﺯﻧﺪﺵ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﺳﻤﺎﻋﯿﻠﯿﺎﻥ ﺳﺎﮐﻦ ﺍﻟﻤﻮﺕ ﻣﯽ ﮐﺸﯿﺪ. ﺣﻤﻠﻪ ﻏﺰﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﺮﺧﺲ ﭼﻮﻥ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺳﻨﺠﺮ ﺳﻠﺠﻮﻗﯽ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 552 ﻩ . ﻕ ﺩﺭﮔﺬﺷﺖ ﻗﺒﺎﯾﻞ ﻏﺰ ‏« ﺭﮐﻦ ﺍﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮﺩﺑﻦ ﺍﺭﺳﻼﻥ ﺧﺎﻥ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺑﻐﺮﺍﺧﺎﻥ ‏» ﺧﻮﺍﻫﺮﺯﺍﺩﻩ ﺳﻨﺠﺮ ﺭﺍ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺯﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺳﻨﺠﺮ ﺩﺭ ﺍﺳﺎﺭﺕ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻮﺩ ﺑﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺑﺮﮔﺰﯾﺪﻧﺪ. ﻭﻟﯽ ﻣﺆﯾﺪ ﺁﯼ ﺑﻪ ﺣﺎﮐﻢ ﻧﯿﺸﺎﺑﻮﺭ ﺍﻣﻮﺭ ﺟﺎﺭﯼ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺟﺎﻧﺐ ﺍﻭ ﺩﺭ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺍﺩﺍﺭﻩ ﻣﯽ ﮐﺮﺩ ﻭ ﻣﺤﻤﻮﺩﺧﺎﻥ ﺑﺎ ﻟﺸﮑﺮﯾﺎﻥ ﺧﻮﯾﺶ ﺩﺭ ﺳﺮﺧﺲ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮﺩ. ﻏﺰﻫﺎ ﺑﺮﺍﯼ ﺗﺴﻠﻂ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻭ ﻧﺰﺩﯾﮏ ﺷﺪﻥ ﺑﻪ ﻣﺮﮐﺰ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺩﺭ ﻣﺎﻩ ﺷﻌﺒﺎﻥ 553 ﻫﺠﺮﯼ ﺍﺯ ﺑﻠﺦ ﺑﻪ ﻣﺮﻭ ﺭﻓﺘﻨﺪ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺍﯾﻦ ﺣﺮﮐﺖ ﺍﺳﺘﻘﻼﻝ ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﺑﺮﺧﻼﻑ ﻣﯿﻞ ﻣﺆﯾﺪ ﺁﯼ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﮔﺮﻓﺖ ﺩﺭ ﺍﻭﺍﯾﻞ ﺭﻣﻀﺎﻥ ﻫﻤﯿﻦ ﺳﺎﻝ ﺍﺯ ﻭﺭﻭﺩ ﺁﻧﺎﻥ ﺑﻪ ﻣﺮﻭ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮﯼ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺑﺎ ﺁﻧﺎﻥ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺯﺩﻭﺧﻮﺭﺩ ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ ﻋﺪﻩ ﮐﺜﯿﺮﯼ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﮐﺸﺖ ﻭ ﺍﻣﻮﺍﻝ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺗﺎﺭﺍﺝ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺧﻮﺩ ﺑﺮﺍﯼ ﻣﻠﺤﻖ ﺷﺪﻥ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﻮﺩﺧﺎﻥ ﺑﻪ ﺳﺮﺧﺲ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ . ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﻭ ﻣﺆﯾﺪ ﺑﺮﺍﯼ ﺗﺴﻠﻂ ﯾﺎﻓﺘﻦ ﺑﺮ ﻏﺰﺍﻥ ﻫﻤﺪﺳﺖ ﺷﺪﻧﺪ. ﺟﻨﮓ ﺍﺯ ﺭﻭﺯ ﺷﻨﺒﻪ ﻫﻔﺘﻢ ﻣﺎﻩ ﺷﻮﺍﻝ ﺗﺎ ﻧﯿﻤﻪ ﺷﺐ ﭼﻬﺎﺭﺷﻨﺒﻪ ﯾﺎﺯﺩﻫﻢ ﺷﻮﺍﻝ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺳﻪ ﺑﺎﺭ ﺗﺮﮐﺎﻥ ﻏﺰ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮﺭﺩﻧﺪ ﻭﻟﯽ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﺑﺎﻣﺪﺍﺩ ﭼﻬﺎﺭﺷﻨﺒﻪ ﺑﺮ ﻣﺤﻤﻮﺩﺧﺎﻥ ﻭ ﻣﺆﯾﺪ ﺁﯼ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ ﻭ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺷﮑﺴﺖ ﺳﺨﺖ ﺩﺍﺩﻧﺪ ﻭ ﻋﺪﻩ ﺑﺴﯿﺎﺭﯼ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﮐﺸﺘﻨﺪ ﻭ ﺩﻭﺑﺎﺭﻩ ﺑﺮ ﺷﻬﺮ ﻣﺮﻭ ﻣﺴﻠﻂ ﺷﺪﻧﺪ . ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻣﺆﯾﺪ ﺑﻪ ﻃﻮﺱ ﻭ ﻣﺤﻤﻮﺩﺧﺎﻥ ﺑﻪ ﮔﺮﮔﺎﻥ ﻓﺮﺍﺭ ﮐﺮﺩﻧﺪ. ﻏﺰﻫﺎ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﭘﯿﺮﻭﺯﯼ ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﻗﺘﻞ ﻭ ﻏﺎﺭﺕ ﻭ ﻭﯾﺮﺍﻧﯿﻬﺎ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ . ﺣﺪﻭﺩ ﺩﻩ ﻫﺰﺍﺭ ﻧﻔﺮ ﺍﺯ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﮐﺸﺘﻨﺪ ﺣﺘﯽ ﺭﺑﺎﻁ ﺷﺮﻑ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﺴﯿﺮ ﺭﺍﻫﺸﺎﻥ ﺑﻮﺩ ﺧﺮﺍﺏ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺳﭙﺲ ﺷﻬﺮ ﻃﻮﺱ ﺭﺍ ﺗﺎﺭﺍﺝ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻣﺮﻭ ﺑﺎﺯﮔﺸﺘﻨﺪ. ﺗﻔﺼﯿﻞ ﺍﯾﻦ ﻭﺍﻗﻊ ﺍﺯ ﺻﻔﺤﻪ 1556 ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺩﺭ ﺟﻠﺪ ﺳﻮﻡ ﮐﺘﺎﺏ ﺗﺎﺭﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ ﺗﺼﺤﯿﺢ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺳﻌﯿﺪ ﻧﻔﯿﺴﯽ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ. ﺧﻮﺍﺭﺯﻣﺸﺎﻫﯿﺎﻥ ﻭ ﺳﺮﺧﺲ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 569 ﻩ . ﻕ ﻋﻼﺀﺍﻟﺪﯾﻦ ﺗﮑﺶ ﺑﻪ ﺧﻮﺍﺭﺯﻡ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮﺩ ﻭﻟﯽ ﮐﺎﺭﯼ ﺍﺯ ﭘﯿﺶ ﻧﺒﺮﺩ . ﭘﺲ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﻋﺪﻩ ﺍﯼ ﺍﺯ ﺗﺮﮐﺎﻥ ﺧﺘﺎ، ﺑﻪ ﺳﺮﺧﺲ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﻣﻠﮏ ﺩﯾﻨﺎﺭ ﺍﺯ ﺍﻣﺮﺍﺀ ﻏﺰﺍﻥ ﺑﻮﺩ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮﺩ ﻭ ﺷﻬﺮ ﻭ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺳﺮﺧﺲ ﺭﺍ ﻣﺘﺼﺮﻑ ﮔﺮﺩﯾﺪ ﻭ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﯽ ﺩﺭ ﻫﻤﯿﻦ ﺯﺩ ﻭ ﺧﻮﺭﺩﻫﺎ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 585 ﻫﺠﺮﯼ ﻗﻤﺮﯼ ﺗﮑﺶ ﺩﺭ ﻣﺮﻏﺰﺍﺭ ﻃﻮﺱ ﺑﻪ ﺗﺨﺖ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻧﺸﺴﺖ. ﺍﻣﺎ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻣﺮﮒ ﺗﮑﺶ ﺧﻮﺍﺭﺯﻣﺸﺎﻩ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 596 ﻫﺠﺮﯼ، ﻣﻠﮏ ﻏﯿﺎﺙ ﺍﻟﺪﯾﻦ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﺳﺎﻝ ﺑﻪ ﺍﺗﻔﺎﻕ ﺑﺮﺍﺩﺭ ﺧﻮﯾﺶ ﺷﻬﺎﺏ ﺍﻟﺪﯾﻦ ﻏﻮﺭﯼ ﺟﻬﺖ ﻓﺘﺢ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﻋﺎﺯﻡ ﺷﺪ، ﺍﺑﺘﺪﺍ ﻧﯿﺸﺎﺑﻮﺭ ﺭﺍ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﺳﭙﺲ ﻣﺮﻭ ﻭ ﺳﺮﺧﺲ ﺭﺍ ﺑﺪﻭﻥ ﺁﻥ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﻭﻣﺘﯽ ﺭﻭﺑﺮﻭ ﺷﻮﺩ ﻓﺘﺢ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺳﺮﺧﺲ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﻠﮏ ﺗﺎﺝ ﺍﻟﺪﯾﻦ ﻣﺴﻌﻮﺩ ﻋﻤﻮﺯﺍﺩﻩ ﺍﺵ ﺳﭙﺮﺩ، ﻭﻟﯽ ﻃﻮﻟﯽ ﻧﮑﺸﯿﺪ ﮐﻪ

ﺍﺯ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﻮﺍﺭﺯﻣﺸﺎﻩ ﺑﺴﺨﺘﯽ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮﺭﺩ ﻭ ﺍﺯ ﺳﺮﺧﺲ ﺭﺍﻧﺪﻩ ﺷﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 597 ﻫﺠﺮﯼ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺗﻬﯿﻪ ﺳﭙﺎﻩ ﺩﻭﺑﺎﺭﻩ ﺑﻪ ﺳﺮﺧﺲ ﺁﻣﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺿﻤﻦ ﻋﺬﺭﺧﻮﺍﻫﯽ ﺍﺯ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺧﻮﺍﺭﺯﻣﺸﺎﻩ ﺍﺯ ﻭﯼ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﮐﺮﺩ ﺑﻌﻀﯽ ﺍﺯ ﻭﻻﯾﺎﺕ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺳﺮﺧﺲ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻭﯼ ﻭﺍﮔﺬﺍﺭﺩ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺯﯾﺮﺑﺎﺭ ﻧﺮﻓﺖ ﻣﻠﮏ ﺷﻬﺎﺏ ﺍﻟﺪﯾﻦ ﻏﻮﺭﯼ ﺑﻪ ﻃﻮﺱ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺗﻌﺮﺽ ﺑﻪ ﺍﻣﻮﺍﻝ ﻣﺮﺩﻡ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﻭ ﻋﻤﻮﻡ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺧﻮﺩ ﻧﺎﺭﺍﺿﯽ ﺳﺎﺧﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺷﮑﺴﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮﯼ ﻣﻮﺍﺟﻪ ﮔﺮﺩﯾﺪ . ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 615 ﻫﺠﺮﯼ ﮐﻪ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﻮﺍﺭﺯﻣﺸﺎﻩ ﻗﺼﺪ ﻋﺰﻝ ﺧﻠﯿﻔﻪ ﻋﺒﺎﺳﯽ ﺭﺍ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﻣﯽ ﺧﻮﺍﺳﺖ ﺧﻼﻓﺖ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﺪﺍﻥ ﻋﻠﻮﯼ ﺗﻌﻠﻖ ﮔﯿﺮﺩ ﺑﻪ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺍﻭ ﻭ ﻫﻤﺰﻣﺎﻥ ﺑﺎ ﻣﺮﻭ ﻭ ﺑﻠﺦ ﻭ ﺑﺨﺎﺭﺍ ﺩﺭ ﺳﺮﺧﺲ ﻧﺎﻡ ﺧﻠﯿﻔﻪ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺧﻄﺒﻪ ﺍﻧﺪﺍﺧﺘﻨﺪ ﻭ ﺷﺎﯾﻌﻪ ﻫﺎﯼ ﺯﯾﺎﺩﯼ ﺑﺮ ﺿﻌﻒ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺧﻼﻓﺖ ﻋﺒﺎﺳﯿﺎﻥ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻣﺪ. ﺳﺮﺧﺲ ﺩﺭ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻐﻮﻻﻥ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻫﺠﻮﻡ ﻭﺣﺸﯿﺎﻧﻪ ﻣﻐﻮﻻﻥ ﺍﻏﻠﺐ ﺷﻬﺮﻫﺎﯼ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﻭﯾﺮﺍﻥ ﺷﺪﻧﺪ . ﻭﻟﯽ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﺯﻣﺎﻥ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺳﺮﺧﺲ ﺍﻃﻼﻉ ﺯﯾﺎﺩﯼ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ. ﺻﺎﺣﺐ ﺗﺎﺭﯾﺦ ﻣﻐﻮﻝ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 616 ﻣﺮﺩﻡ ﺷﻬﺮ ﺳﺮﺧﺲ ﺑﻪ ﺻﻼﺣﺪﯾﺪ ﻗﺎﺿﯽ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺷﻤﺲ ﺍﻟﺪﯾﻦ ﺑﺪﻭﻥ ﺩﻓﺎﻉ ﺍﺯ ﻣﻐﻮﻝ ﺍﻃﺎﻋﺖ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺷﺤﻨﻪ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﮔﺮﻣﯽ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ. ﻭﻟﯽ ﺑﻌﺪ ﻣﺠﯿﺮﺍﻟﻤﻠﮏ ﺣﺎﮐﻢ ﻣﺮﻭ ﺑﻪ ﺳﺮﺧﺲ ﺁﻣﺪ ﻭ ﻗﺎﺿﯽ ﺷﻤﺲ ﺍﻟﺪﯾﻦ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺭﺳﺎﻧﯿﺪ . ﻭ ﺍﻣﺎ ﺩﺭ ﻣﻮﻗﻊ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺟﻼﻝ ﺍﻟﺪﯾﻦ ﺳﺮﺧﺲ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﻣﻐﻮﻻﻥ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻣﺮﺗﺒﺎ ﻓﺘﻨﻪ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻭﻗﻮﻉ ﻣﯽ ﭘﯿﻮﺳﺖ. ﺳﺮﺧﺲ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺗﯿﻤﻮﺭﯾﺎﻥ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 782 ﻩ . ﻕ ﮐﻪ ﺍﻣﯿﺮ ﺗﯿﻤﻮﺭ ﮔﻮﺭﮐﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺳﺮﺧﺲ ﺁﻣﺪ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﻋﻠﯽ ﻣﺆﯾﺪ ‏( 766 - 788 ﻩ . ﻕ ‏) ﺁﺧﺮﯾﻦ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺳﺮﺑﺪﺍﺭﯼ ﮐﻪ ﺳﺮﺧﺲ ﺩﺭ ﻗﻠﻤﺮﻭﺍﺵ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺷﺖ ﺗﺎ ﺍﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺑﻪ ﺍﺳﺘﻘﺒﺎﻝ ﺍﻭ ﺭﻓﺖ ﻭ ﺗﯿﻤﻮﺭ ﻧﯿﺰ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﮔﺮﻣﯽ ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ ﻭ ﺑﺎ ﻭﯼ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻟﺖ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﮐﺮﺩ. ﺧﻮﺍﺟﻪ ﻋﻠﯽ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﭽﻨﺎﻥ ﻭﻓﺎﺩﺍﺭ ﻭ ﻣﻄﯿﻊ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺍﻭ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ ﺗﺎ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻫﻔﺖ ﺳﺎﻝ ﺩﺭﮔﺬﺷﺖ . ﭼﻮﻥ ﺍﻋﻘﺎﺏ ﺗﯿﻤﻮﺭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻣﺮﮔﺶ ﻫﺮﺍﺕ ﺭﺍ ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩﻧﺪ، ﺷﻬﺮ ﻣﺮﻭ ﺍﺯ ﻣﺮﮐﺰﯾﺖ ﺍﻓﺘﺎﺩ ﻭ ﺣﺘﯽ ﻣﻮﺭﺩ ﺗﺎﺧﺖ ﻭ ﺗﺎﺯ ﺍﺯﺑﮑﻬﺎﯼ ﺑﺨﺎﺭﺍ ﻭ ﺧﯿﻮﻩ ﻭ ﻧﯿﺰ ﺗﺮﮐﻤﻨﻬﺎﯼ ﺍﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﮐﻪ ﺑﺘﺪﺭﯾﺞ ﺗﻤﺎﻡ ﻭﻻﯾﺎﺕ ﺳﻮﺍﺣﻞ ﻣﺮﻏﺎﺏ ﺭﺍ ﺍﺷﺘﻐﺎﻝ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺖ . ﺩﺭ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﺳﺮﺧﺲ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺳﺮ ﺭﺍﻩ ﺑﯿﻦ ﺍﻟﻤﻠﻠﯽ ﻣﺮﻭ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺷﺖ ﻟﻄﻤﻪ ﺷﺪﯾﺪﯼ ﻭﺍﺭﺩ ﺷﺪ ﻭ ﺍﻣﺘﯿﺎﺯ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﯾﮏ ﺭﺍﺑﻂ ﻣﻬﻢ ﺷﺎﻫﺮﺍﻩ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺩ ﻭ ﻧﯿﺰ ﺟﻨﺐ ﻭ ﺟﻮﺵ ﻭ ﺭﻭﻧﻖ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﯼ ﺍﺵ ﺍﺯ ﺑﯿﻦ ﺭﻓﺖ. ﺳﺮﺧﺲ ﺩﺭ ﻋﺼﺮ ﺻﻔﻮﯼ ﺩﺭ ﺍﻭﺍﯾﻞ ﻗﺮﻥ ﺩﻫﻢ ﻫﺠﺮﯼ ﻣﻘﺎﺭﻥ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺷﺎﻩ ﺍﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﺻﻔﻮﯼ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ ﺷﯿﺒﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺭﺍ ﻓﺘﺢ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺍﺯ ﭼﻨﮓ ﺍﻋﻘﺎﺏ ﺗﯿﻤﻮﺭ ﺑﯿﺮﻭﻥ ﺁﻭﺭﺩ ﺳﺮﺧﺲ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺩﺍﺭﺍﯼ ﻗﻠﻌﻪ ﺍﯼ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻭ ﺍﺯ ﻟﺤﺎﻅ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻣﺴﺘﺤﮑﻢ ﺑﻮﺩ ﻭ 170 ﻫﺰﺍﺭ ﺧﺎﻧﻪ ﺩﺍﺷﺖ ﺑﻪ ﺗﺼﺮﻑ ﺩﺭﺁﻭﺭﺩ. ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﺑﯿﻦ ﺷﺎﻩ ﺍﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 916 ﻕ ﺑﺮﺍﯼ ﺍﺳﺘﺨﻼﺹ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺍﻭ ﻋﺎﺯﻡ ﺷﺪ، ﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻋﺰﻡ ﻭ ﺣﺮﮐﺖ ﺷﺎﻩ ﺍﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﺁﮔﺎﻫﯽ ﯾﺎﻓﺖ ﺗﻤﺎﻡ ﻣﺮﺩﻡ ﻭﻻﯾﺖ ﺳﺮﺧﺲ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﺎﻭﺭﺍﺀﺍﻟﻨﻬﺮ ﮐﻮﭼﺎﻧﯿﺪ ﻭ ﺳﺮﺧﺲ ﺧﺎﻟﯽ ﺍﺯ ﺳﮑﻨﻪ ﻣﺎﻧﺪ ﻭ ﺭﻭﯼ ﺑﻪ ﻭﯾﺮﺍﻧﯽ ﻧﻬﺎﺩ. ﺍﻣﺎ 25 ﺳﺎﻝ ﺑﻌﺪ ﺷﺎﻩ ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ ﺻﻔﻮﯼ ﺍﯾﻦ ﻭﻻﯾﺖ ﺭﺍ ﺍﺯ ﭼﻨﮓ ﻋﺒﺪﺍﻟﻠﻪ ﺧﺎﻥ ﺷﯿﺒﺎﻧﯽ ﻭﺍﻟﯽ ﺗﻮﺭﺍﻥ ﺑﯿﺮﻭﻥ ﺁﻭﺭﺩ ﻭ ﺳﺮﺧﺲ ﻭ ﺯﻭﺭﺁﺑﺎﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺣﺎﮐﻤﯽ ﺍﺯ ﺟﺎﻧﺐ ﺷﺎﻩ ﺑﺮﺍﯼ ﺍﺩﺍﺭﻩ ﺍﯾﻦ ﺳﺮﺯﻣﯿﻦ ﻣﻨﺼﻮﺏ ﮔﺮﺩﯾﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﺍﻧﺘﺼﺎﺑﺶ ‏« ﻋﻠﻢ ﻭ ﻧﻘﺎﺭﻩ ﻭ ﺍﺳﺒﻬﺎﯼ ﻋﺮﺑﯽ ﻭ ﮐﻤﺮﺑﻨﺪ ﻭ ﺷﻤﺸﯿﺮ ﻣﺮﺻﻊ ﻭ ﺳﺎﯾﺮ ﻟﻮﺍﺯﻡ ﺍﻣﺎﺭﺕ ‏» ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻩ ﺷﺪ. ﺻﺎﺣﺐ ﻧﻈﺎﻡ ﺍﯾﺎﻻﺕ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﻩ ﺻﻔﻮﯼ ﺍﺯ ﺭﻭﺍﯾﺖ ﺧﻼﺻﺔ ﺍﻟﺘﻮﺍﺭﯾﺦ ﻣﯽ ﻧﻮﯾﺴﺪ : ‏« ﺭﻋﺎﯾﺎﯼ ﺳﺮﺧﺲ ﻭ ﺯﻭﺭﺁﺑﺎﺩ ﺑﺮ ﺍﺛﺮ ﺩﺳﺘﺒﺮﺩﻫﺎ ﻭ ﺷﺒﯿﺨﻮﻧﻬﺎﯼ ﻣﮑﺮﺭ ﺍﺯﺑﮑﺎﻥ ﺍﺑﯿﻮﺭﺩ ﺩﺭ ﻧﺎﺭﺍﺣﺘﯽ ﻭ ﻣﻀﯿﻘﻪ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮﺩﻧﺪ. 250 ﺟﻨﮕﺎﻭﺭ ﻋﺸﯿﺮﻩ ﻭﺭﺳﺎﻕ ﮐﻪ ﻭﺯﯾﺮ ﻣﺸﻬﺪ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﻣﻮﺿﻊ ﻣﺴﺘﻘﺮ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﺍﺯ ﻋﻬﺪﻩ ﺍﺯﺑﮑﺎﻥ ﺑﺮﻧﻤﯽ ﺁﻣﺪﻧﺪ. ﺑﻪ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎﺩ ﻭﺯﯾﺮ ﻣﻮﺻﻮﻑ ﺷﺎﻩ، ﺳﺮﺧﺲ ﻭ ﺯﻭﺭﺁﺑﺎﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﺮﺩ ﻭ ﯾﮑﯽ ﺍﺯ ﺳﺎﺩﺍﺕ ﻣﺤﻠﯽ ﺭﺍ ﮐﻪ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺗﺎ 500 ﻣﻼﺯﻡ ﺩﺭ ﺧﺪﻣﺘﺶ ﺑﻮﺩ ﺑﻪ ﺣﮑﻤﺮﺍﻧﯽ ﺁﻥ ﺟﺎ ﻣﻨﺼﻮﺏ ﺩﺍﺷﺖ. ﺍﻣﺎ ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻋﻮﺍﯾﺪ ﺳﺮﺧﺲ ﻭ ﺯﻭﺭﺁﺑﺎﺩ ﺣﺘﯽ ﺑﺮﺍﯼ ﻣﻮﺍﺟﺐ ﻭ ﺍﻧﻌﺎﻡ 250 ﻧﻔﺮ ﺳﭙﺎﻫﯽ ﻭﺭﺳﺎﻕ ﻧﯿﺰ ﮐﻔﺎﯾﺖ ﻧﻤﯽ ﮐﺮﺩ ﺷﺎﻩ ﺑﻪ ﺣﺎﮐﻢ ﻫﺮ ﺳﺎﻟﻪ ﻣﺒﻠﻐﯽ ﺑﺮﺍﺕ ﺧﺎﺻﻪ ﺷﺮﯾﻔﻪ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺷﻔﻘﺖ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮﺩ ...‏» ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﮑﺎﺕ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺳﺮﺧﺲ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﺩﻭﺭﻩ ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺍﻏﻠﺐ ﺩﺳﺘﺨﻮﺵ ﺗﻬﺎﺟﻤﻬﺎﯼ ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﻭ ﻧﺎﺑﺴﺎﻣﺎﻧﯿﻬﺎﯼ ﺑﺴﯿﺎﺭ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻗﻬﺮﺍ ﺳﯿﺮ ﻧﺰﻭﻟﯽ ﭘﯿﻤﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﺳﺮﺧﺲ ﺩﺭ ﻋﻬﺪ ﻗﺎﺟﺎﺭﯾﻪ ﺳﺮﺧﺲ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﻭﺍﺭﺙ ﻧﺎﺑﺴﺎﻣﺎﻧﯿﻬﺎﯼ ﻋﺼﺮ ﺻﻔﻮﯾﻪ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺗﺎﺧﺖ ﻭ ﺗﺎﺯ ﺍﺯﺑﮑﺎﻥ ﻭ ﺗﺮﮐﻤﺎﻧﺎﻥ ﺭﻭﺯﺑﺮﻭﺯ ﻭﯾﺮﺍﻧﺘﺮ ﻭ ﻧﺎﺍﻣﻦ ﺗﺮ ﻣﯽ ﮔﺮﺩﯾﺪ ﻭ ﺑﺪﯾﻬﯽ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﯾﻦ ﻧﺎﺍﻣﻨﯽ ﺩﺭ ﺗﺮﻗﯽ ﻭ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﺁﻥ ﺍﺛﺮ ﻣﻨﻔﯽ ﻣﯽ ﮔﺬﺍﺷﺖ . ﺯﯾﺮﺍ ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﺍﯾﻦ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺩﺭ ﺧﺪﻣﺖ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺩﺍﺩ ﻭ ﺳﺘﺪ ﻭ ﮐﺎﺭﻭﺍﻧﻬﺎﯾﯽ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﯿﺮﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺷﺎﻫﺮﺍﻩ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺩﺭ ﺁﻣﺪ ﻭ ﺷﺪ ﺑﻮﺩﻧﺪ، ﻣﻘﺮ ﻏﺎﺭﺗﮕﺮﺍﻧﯽ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﺮﺹ ﭼﭙﺎﻭﻝ ﺍﻣﻮﺍﻝ ﻣﺮﺩﻡ ﻭ ﺍﺳﺎﺭﺕ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺁﻧﺎﻥ ﺑﻪ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﻣﯽ ﺗﺎﺧﺘﻨﺪ ﻭ ﮔﻔﺘﻪ ﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻫﻤﯿﻦ ﺯﻣﺎﻥ ﺑﻪ ﺍﻋﺘﺒﺎﺭﯼ 450 ﺩﻻﻝ ﻓﺮﻭﺵ ﺑﺮﺩﻩ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮﺩﻧﺪ. ﻣﺮﺩﻡ ﻫﻢ ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ ﺩﺭ ﭼﻨﯿﻦ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﻧﺎﻣﻄﻠﻮﺑﯽ ﺑﻪ ﮐﺎﺭﻫﺎﯼ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﯼ ﺭﻏﺒﺖ ﮐﻤﺘﺮﯼ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺭﻭﻧﻖ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﺷﺒﺎﻧﯽ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻨﺪ، ﺯﯾﺮﺍ ﺩﺍﻣﺪﺍﺭﺍﻥ ﺩﺭ ﺑﯿﺎﺑﺎﻧﻬﺎ ﺁﺯﻣﻮﺩﻩ ﺗﺮ ﻭ ﻭﺭﺯﯾﺪﻩ ﺗﺮ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺗﻬﺎﺟﻤﻬﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺯ ﺯﺍﺭﻋﺎﻥ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﺍﺯ ﺟﺎﻥ ﻭ ﻣﺎﻝ ﻭ ﻧﺎﻣﻮﺱ ﺧﻮﺩ ﺩﻓﺎﻉ ﮐﻨﻨﺪ. ﺍﮔﺮ ﺑﻪ ﻗﻀﺎﻭﺕ ﻣﺤﻘﻘﺎﻥ ﺍﺭﻭﭘﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮﺭﻫﺎﯼ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻥ ﺍﺯ ﺳﺮﺧﺲ ﺩﯾﺪﻥ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﻧﺪ ﺍﮐﺘﻔﺎ ﮐﻨﯿﻢ ﻣﯽ ﺑﯿﻨﻢ ‏«ﻭﻟﻒ ‏» ﻣﺒﻠﻎ ﻣﺴﯿﺤﯽ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 1247 ﻩ . ﻕ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﯼ ﺍﺭﺷﺎﺩ ﺟﻤﻌﯽ ﺍﺯ ﻣﺴﯿﺤﯿﺎﻥ ﻣﻘﯿﻢ ﺳﺮﺧﺲ ﻭ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗﺮﮐﻤﻨﻬﺎ ﺑﺪﺍﻥ ﺷﻬﺮ ﺭﻓﺘﻪ ﺍﺭﻭﭘﺎﯾﯽ ﺩﯾﮕﺮﯼ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ‏«ﺑﻮﺭﻧﺲ ‏» ﮐﻪ ﯾﮏ ﺳﺎﻝ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺳﺮﺧﺲ ﺩﯾﺪﻥ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺍﻧﺪ : ‏«ﺳﺮﺧﺲ ﻣﺤﻞ ﯾﮏ ﻗﻠﻌﻪ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﮐﻮﭼﮏ ﻭ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻣﺨﺮﻭﺑﻪ ﺍﯼ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺭﻭﯼ ﺗﭙﻪ ﺍﯼ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺭﺩ. ﺗﻌﺪﺍﺩﯼ ﺧﺎﻧﻪ ﮔﻠﯽ ﺩﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﻭﺳﯿﻠﻪ ﯾﻬﻮﺩﯾﺎﻥ ﻣﺸﻬﺪ ﺑﻨﺎ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ. ﺗﺮﮐﻤﻨﻬﺎﯼ ﺳﺎﮐﻦ ﺁﻥ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻣﺸﮑﻮﮐﯽ ﺑﻪ ﺧﺎﻥ ﺧﯿﻮﻩ ﻭﻓﺎﺩﺍﺭﻧﺪ ‏». ﺍﺯ ﻧﺤﻮﻩ ﺑﯿﺎﻥ ﺍﯾﻦ ﺩﻭ ﺍﺭﻭﭘﺎﯾﯽ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺳﺮﺧﺲ، ﺑﺨﻮﺑﯽ ﺑﻪ ﺗﻨﺰﻝ ﻭﺿﻊ ﺁﻥ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﺟﻐﺮﺍﻓﯿﺎﯾﯽ ﻭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﭘﯽ ﺑﺮﺩ . ﺯﯾﺮﺍ ﺍﻭﻻ ﺳﺮﺧﺲ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻗﻠﻌﻪ ﺍﯼ ﻣﺨﺮﻭﺑﻪ ﻭﺻﻒ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻭ ﺛﺎﻧﯿﺎ ﺩﺭ ﻣﺮﺩﻡ ﺁﻥ ﺟﺎ ﻧﻮﻋﯽ ﻭﻓﺎﺩﺍﺭﯼ ﺑﻪ ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ. ﺍﯾﻦ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﻭ ﺑﺨﺼﻮﺹ ﻋﺪﻡ ﺍﻣﻨﯿﺖ ﻫﻤﭽﻨﺎﻥ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺩﺍﺷﺖ ﺗﺎ ﺍﯾﻦ ﮐﻪ ﺟﻨﮕﻬﺎﯼ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﻭ ﺭﻭﺱ ﭘﺎﯾﺎﻥ ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ ﻭ ﻋﺒﺎﺱ ﻣﯿﺮﺯﺍ ﻭﻟﯿﻌﻬﺪ ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ ﺷﺎﻩ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﮔﺮﺩﯾﺪ . ﻭﯼ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 1248 ﺑﻪ ﺳﺮﺧﺲ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺑﺎ ﭘﺎﻓﺸﺎﺭﯼ ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ ﻗﻠﻌﻪ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﯾﻞ ﺳﺎﻟﻮﺭ ﮔﺮﻓﺖ، ﺑﺎﺭﻭﯼ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺧﺮﺍﺏ ﮐﺮﺩ ﻭ ﻏﺎﻟﺐ ﻣﺮﺩﻡ ﺁﻥ ﺟﺎ ﺭﺍ ﮐﺸﺖ ﻭ ﺗﻌﺪﺍﺩﯼ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻗﯿﺪ ﺍﺳﺎﺭﺕ ﺑﻪ ﻣﺸﻬﺪ ﺁﻭﺭﺩ ﻭ ﯾﺎ ﺑﺎ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻫﺪﺍﯾﺎﯾﯽ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺁﺯﺍﺩ ﮐﺮﺩ. ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺟﻪ ﺩﺍﺷﺖ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺍﯾﻦ ﺯﻣﺎﻥ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺎﻭﺭﺍﯼ ﺗﺠﻦ ﮔﺮﭼﻪ ﻣﻘﺮ ﺗﺮﮐﻤﺎﻧﺎﻥ ﺑﻮﺩ، ﺟﺰﺋﯽ ﺍﺯ ﺧﺎﮎ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﺣﺴﺎﺏ ﻣﯽ ﺁﻣﺪ ﻭ ﮐﺴﯽ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺍﯾﻦ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺷﮑﯽ ﻧﺒﻮﺩ ﻭ ﺁﺭﺯﻭﯼ ﺩﻭﻟﺘﻬﺎﯼ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺍﯾﻦ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺭﻭﺯﯼ ﺑﺘﻮﺍﻧﻨﺪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺟﺎ ﺁﺭﺍﻣﺸﯽ ﺑﺮﻗﺮﺍﺭ ﮐﻨﻨﺪ. ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﺯﻣﺎﻥ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﻋﺎﻣﻞ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺩﯾﮕﺮﯼ ﮐﻪ ﺭﻗﺎﺑﺖ ﺍﻧﮕﻠﯿﺲ ﻭ ﺭﻭﺱ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻗﺪﺭﺕ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺍﺳﺖ، ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺩﺳﺖ ﺍﻧﺪﺭﮐﺎﺭ ﺷﺪ ﻭ ﻣﺸﮑﻼﺕ ﺁﻥ ﺭﺍ ﭘﯿﭽﯿﺪﻩ ﺗﺮ ﺳﺎﺧﺖ، ﺭﻭﺳﻬﺎ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻣﻌﺎﻫﺪﻩ ﺗﺮﮐﻤﺎﻧﭽﺎﯼ ﻭ ﮔﻠﺴﺘﺎﻥ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺩﺭ ﺍﻣﻮﺭ ﺩﺍﺧﻠﯽ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺩﺧﺎﻟﺖ ﻣﯽ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﯼ ﭘﺎﯾﯽ ﺩﺭ ﺁﺳﯿﺎﯼ ﻣﯿﺎﻧﻪ ﺑﺮﺍﯼ ﺧﻮﺩ ﺑﺎﺯ ﮐﻨﻨﺪ ﻭ ﺩﺍﻣﻨﻪ ﻧﻔﻮﺫ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻫﺮﺍﺕ ﻭ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺗﺤﺖ ﻗﺪﺭﺕ ﺍﻧﮕﻠﯿﺲ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ. ﺑﺘﺪﺭﯾﺞ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺍﻗﺪﺍﻣﻬﺎﯼ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﺑﺮﻗﺮﺍﺭﯼ ﺍﻣﻨﯿﺖ ﺩﺭ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﻣﺎﻭﺭﺍﯼ ﺗﺠﻦ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺑﺨﺶ ﻻﯾﺘﺠﺰﺍﯾﯽ ﺍﺯ ﺳﺮﺯﻣﯿﻦ ﺍﺻﻠﯽ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺑﻮﺩ ﺣﺴﺎﺳﯿﺘﻬﺎﯾﯽ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﯽ ﺩﺍﺩﻧﺪ ﻭ ﺯﯾﺮ ﭘﺮﺩﻩ ﺳﻨﮕﻬﺎﯾﯽ ﻣﯽ ﺍﻧﺪﺍﺧﺘﻨﺪ . ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻣﺜﺎﻝ ﻭﻗﺘﯽ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﯾﻦ ﺷﺎﻩ ﻓﺮﯾﺪﻭﻥ ﻣﯿﺮﺯﺍ ﻣﺤﻤﺪ ﺍﻣﯿﻦ ﺧﺎﻥ ﺧﺎﻥ ﺧﯿﻮﻩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 1271 ﻕ ﺩﺭ ﺁﻕ ﺩﺭﺑﻨﺪ ﺳﺮﺧﺲ ﺷﮑﺴﺖ ﺩﺍﺩ ﻭ ﺧﺎﻥ ﺩﺭ ﺟﻨﮓ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪ ﻭ ﺳﺮﺵ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻧﺪ، ﺭﻭﺳﻬﺎ ﺑﺮﺍﯼ ﺍﻧﺼﺮﺍﻑ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﺩﺧﺎﻟﺖ ﺩﺭ ﺍﻣﻮﺭ ﺷﻤﺎﻝ ﺷﺮﻗﯽ ﺍﯾﺮﺍﻥ، ﻧﻈﺮ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻫﺮﺍﺕ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﮐﺮﺩﻧﺪ، ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺩﺭﮔﯿﺮ ﺟﻨﮓ ﺑﺪﻓﺮﺟﺎﻡ ﻫﺮﺍﺕ ﺷﺪ ﻭ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﺩﺧﺎﻟﺖ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻧﮕﻠﯿﺲ ﻭ ﺍﻧﻌﻘﺎﺩ ﻣﻌﺎﻫﺪﻩ ﭘﺎﺭﯾﺲ 1273 ﻩ . ﻕ ﺑﻪ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺭﻓﺘﻦ ﻫﺮﺍﺕ ﺍﻧﺠﺎﻣﯿﺪ . ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 1277 ﺩﻭﻟﺖ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺑﺎﺭ ﺩﯾﮕﺮ ﺑﺮﺍﯼ ﻗﻠﻊ ﻭ ﻗﻤﻊ ﺗﺮﮐﻤﺎﻧﺎﻥ ﺗﮑﻪ ﻭ ﺳﺎﻟﻮﺭ ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺘﻬﺎﯼ ﻣﺘﻌﺪﺩﯼ ﺩﺳﺖ ﺯﺩ ﮐﻪ ﺑﺎﺯ ﺩﺭ ﺍﺛﺮ ﺗﺤﺮﯾﮏ ﺭﻭﺳﻬﺎ ﺑﻪ ﺟﺎﯾﯽ ﻧﺮﺳﯿﺪ. ﭼﻨﺎﻥ ﮐﻪ ﻧﯽ ﭘﯿﻪ ﺟﻬﺎﻧﮕﺮﺩ ﺍﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 1291 ﻩ . ﻕ ﺩﺭ ﺷﻤﺎﻝ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺳﻔﺮ ﻣﯽ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺭﺍﻭﻟﯿﻨﺴﻮﻥ ﺟﻬﺎﻧﮕﺮﺩ ﺩﯾﮕﺮ ﻫﻢ ﺩﺭ ﻫﻤﯿﻦ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﺻﻔﺤﺎﺕ ﺑﻮﺩ. ﻭﯼ ﻧﻈﺮ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺭﻭﺳﻬﺎ ﺩﯾﺮ ﯾﺎ ﺯﻭﺩ ﻗﺴﻤﺘﯽ ﺍﺯ ﺳﺮﺧﺲ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺳﺒﯿﻞ ﻗﺮﺍﺭﮔﺎﻩ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺿﺒﻂ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﮐﺮﺩ . ﻟﺬﺍ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺩﻩ ﺳﺎﻝ ﮐﻪ ﺋﯽ ﭘﯿﻪ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺭﺍ ﺗﺮﮎ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻥ ﺭﻭﺳﯽ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﺗﻨﺒﯿﻪ ﺗﺮﮐﻤﺎﻧﺎﻥ ﻣﻬﺎﺟﻢ ﺷﻬﺮ ﮐﻬﻨﻪ ﺳﺮﺧﺲ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺩﺭ ﮐﺮﺍﻧﻪ ﺗﺠﻦ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺷﺖ ﻣﺘﺼﺮﻑ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﺑﺪﯾﻦ ﺳﺎﻥ ﭘﯿﺸﮕﻮﯾﯽ ﻫﻨﺮﯼ ﺭﺍﻭﻟﯿﻨﺴﻮﻥ ﻭﺍﻗﻌﯿﺖ ﭘﯿﺪﺍ ﮐﺮﺩ. ﺍﺑﺘﺪﺍ ﺳﺮﺧﺲ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩﯼ ﻣﻮﺳﻮﻡ ﺑﻪ ﺁﺧﺎﻝ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 1299 ﻩ . ﻕ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺳﺎﻝ 1881 ﻣﯿﻼﺩﯼ ﺑﻪ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺗﻌﻠﻖ ﯾﺎﻓﺖ، ﻭﻟﯽ ﺭﻭﺳﻬﺎ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 1884 ﻣﯿﻼﺩﯼ ﻣﻄﺎﺑﻖ 1302 ﻗﻤﺮﯼ ﺍﺯ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﻣﻨﻌﻘﺪﻩ ﻋﺪﻭﻝ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﻗﺴﻤﺘﯽ ﺍﺯ ﺳﺮﺧﺲ ﺭﺍ ﮐﻪ ﻣﺸﺮﻑ ﻭ ﻣﺴﻠﻂ ﺑﺮ ﺳﺮﺧﺲ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﺍﺷﻐﺎﻝ ﺧﻮﺩ ﺩﺭﺁﻭﺭﻧﺪ. ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺣﺎﺿﺮ ﺳﺮﺧﺲ ﺩﻭ ﻗﺴﻤﺖ ﮔﺮﺩﯾﺪﻩ ﺍﺳﺖ . ﯾﮑﯽ ﺳﺮﺧﺲ ﺭﻭﺱ ﻭ ﺩﯾﮕﺮﯼ ﺳﺮﺧﺲ ﺍﯾﺮﺍﻥ . ﺍﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺩﻭﻟﺖ ﺗﺰﺍﺭﯼ ﺗﺎ ﺳﺎﻝ 1339 ﻗﻤﺮﯼ ‏(1921 ﻣﯿﻼﺩﯼ ‏) ﺍﺩﺍﻣﻪ ﯾﺎﻓﺖ ﻭ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﻣﺮﺍﻓﻌﻪ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﻭ ﺭﻭﺳﯿﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﺮﺯﻫﺎﯼ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺭﮊﯾﻢ ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ ﺩﺭ ﺭﻭﺳﯿﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎﻥ ﺭﺳﯿﺪ، ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﭘﯿﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﯿﺎﻥ ﺩﻭﻟﺖ ﺑﻠﺸﻮﯾﮑﯽ ﺭﻭﺳﯿﻪ ﻭ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪ ﺩﻫﮑﺪﻩ ﻓﯿﺮﻭﺯﻩ ﻭ ﺟﺰﺍﯾﺮ ﺁﺷﻮﺭﺍﺩﻩ ﺑﻪ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺗﻌﻠﻖ ﮔﺮﻓﺖ ﺍﻣﺎ ﺳﺮﺧﺲ ﮐﻬﻨﻪ ﺩﺭ ﺗﺼﺮﻑ ﺭﻭﺳﯿﻪ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ ﻭ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺩﻭ ﺷﻬﺮ ﺁﺑﺎﺩ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻫﻢ ﯾﮑﯽ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ‏«ﺳﺮﺧﺲ ﺍﯾﺮﺍﻥ ‏» ﻭ ﺩﯾﮕﺮﯼ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ‏« ﺳﺮﺧﺲ ﺭﻭﺱ ‏» ﺧﻮﺩﻧﻤﺎﯾﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ

ﺳﺮﺧﺲ ﺍﯾﺮﺍﻥ ‏( ﺳﺮﺧﺲ ﻧﺎﺻﺮﯼ ‏)

ﭼﻮﻥ ﻗﻠﻌﻪ ﺳﺮﺧﺲ ﻗﺪﯾﻢ ﻗﺒﻼ ﺑﻪ ﻭﺳﯿﻠﻪ ﻋﺒﺎﺱ ﻣﯿﺮﺯﺍ ﺧﺮﺍﺏ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺍﺯ ﻃﺮﻓﯽ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺳﺮﺧﺲ ﻣﺮﺯ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﯿﻦ ﻧﻮﺍﺣﯽ ﻣﺎﻭﺭﺍﯼ ﺗﺠﻦ ﻭ ﺩﺍﺧﻠﻪ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﺷﻤﺎﺭ ﻣﯽ ﺁﻣﺪ، ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﯾﻦ ﺷﺎﻩ ﺩﺭ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ ﻧﯿﻢ ﻣﯿﻞ ﺩﺭ ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﺭﻭﺩﺧﺎﻧﻪ ﺗﺠﻦ ﻧﺰﺩﯾﮏ ﺑﻪ ﺳﺮﺧﺲ ﻗﺪﯾﻢ ﮐﻪ ﺳﺮﺧﺲ ﺭﻭﺱ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺟﺎ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ، ﻗﻠﻌﻪ ﻋﻈﯿﻤﯽ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﮐﺜﯿﺮﺍﻻﺿﻼﻉ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ‏«ﺳﺮﺧﺲ ﻧﺎﺻﺮﯼ ﯾﺎ ﻗﻠﻌﻪ ﻧﺎﺻﺮﯼ ‏» ﺳﻮﻡ ﮔﺸﺖ. ﺍﯾﻦ ﻗﻠﻌﻪ ﺩﺍﺭﺍﯼ 24 ﺑﺮﺝ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﺮﺍﯼ ﺩﻓﺎﻉ ﺧﻮﺩ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺗﻬﺎﺟﻤﺎﺕ ﺗﺮﮐﻤﻨﻬﺎﯼ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﻣﺮﻭ ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ ﻭﺳﺎﯾﻞ ﺍﺳﺘﺤﻔﺎﻇﯽ ﻭ ﺗﻮﭖ ﺟﻨﮕﯽ ﺑﻮﺩ. ﻓﻀﺎﯼ ﺩﺍﺧﻞ ﻗﻠﻌﻪ ﻭﺳﻌﺖ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺑﻨﺎﻫﺎﯼ ﺍﺳﺘﺤﻔﺎﻇﯽ ﻭ ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ ﺩﺍﺭﺍﯼ ﺯﻣﯿﻨﻬﺎﯼ ﺯﺭﺍﻋﺘﯽ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﮐﺸﺘﺰﺍﺭ ﺍﻧﻮﺍﻉ ﺳﺒﺰﯼ ﻭ ﺻﯿﻔﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ . ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﺍﻇﻬﺎﺭﻧﻈﺮ ﻟﺴﺎﺭ ﺳﯿﺎﺡ ﺭﻭﺳﯽ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 1300 ﻩ . ﻕ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﯾﻦ ﻗﻠﻌﻪ ﻭ ﺗﺠﻬﯿﺰﺍﺕ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺁﻥ ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﺍﯾﻦ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﺗﺮﺱ ﺩﺷﻤﻨﺎﻥ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﻭ ﻣﻬﺎﺟﻤﺎﻥ ﺗﺮﮐﻤﻦ ﺑﺎﺷﺪ، ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺎﻣﻨﯽ ﺑﺮﺍﯼ ﺍﯾﺮﺍﻧﯿﺎﻥ ﺩﺍﺧﻞ ﺣﺼﺎﺭ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺁﻧﺎﻥ ﻋﻤﻼ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺩﺍﺧﻞ ﻗﻠﻌﻪ ﻣﺤﺒﻮﺱ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﻧﺪ ﻭﻟﯽ ﺑﺮﺍﯼ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﺑﺎ ﺑﯿﺮﻭﻥ ﺑﻪ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺗﻠﮕﺮﺍﻑ ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﻧﺪ . ﺁﺳﺘﺎﻥ ﻗﺪﺱ ﺭﺿﻮﯼ ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎﺭﯼ ﺍﺯ ﺍﻣﻼﮎ ﺳﺮﺧﺲ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﯿﺎﺭ ﺩﺍﺭﺩ ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺭﯾﺰﯼ ﻫﺎﯼ ﺻﺤﯿﺢ ﺯﯾﺮﺑﻨﺎﯾﯽ ﻭ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬﺍﺭﯼ ﻫﺎﯼ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﭼﻬﺮﻩ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺳﺮﺧﺲ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺻﻮﺭﺕ ﺧﺸﮏ ﻭ ﻟﻢ ﯾﺰﺭﻉ ﺳﺎﺑﻖ ﺑﻪ ﺳﺮﺯﻣﯿﻨﯽ ﺳﺮﺳﺒﺰ ﻭ ﻓﺮﺡ ﺍﻓﺰﺍ ﻭ ﺣﺎﺻﻠﺨﯿﺰ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﺁﻥ ﺭﺍ ﯾﮑﯽ ﺍﺯ ﻗﻄﺒﻬﺎﯼ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﯼ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺩﺍﻧﺴﺖ. ﺳﺮﺧﺲ ﯾﮑﯽ ﺍﺯ ﻏﻨﯽ ﺗﺮﯾﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﮔﺎﺯ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺩﻝ ﺧﻮﺩ ﺟﺎﯼ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﺎ ﻟﻮﻟﻪ ﮐﺸﯽ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺍﺯ ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎﻩ ﺁﻥ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﻣﺪﺕ 70 ﺳﺎﻝ ﺟﻮﺍﺑﮕﻮﯼ ﻣﺼﺎﺭﻑ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﻭ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻥ ﺑﺎﺷﺪ .

ﺳﺮﺧﺲ ﺩﯾﺮﻭﺯ ﻭ ﺍﻣﺮﻭﺯ، ﺹ 4 - 5 ﻣﺠﻠﻪ ﺩﺍﻧﺸﮑﺪﻩ ﺍﺩﺑﯿﺎﺕ ﻣﺸﻬﺪ ﺷﻤﺎﺭﻩ ﭘﺎﯾﯿﺰ 1351 ﻣﻘﺎﻟﻪ ‏«ﺳﺮﺧﺲ ‏». -7 ﻣﻘﺎﻟﻪ ‏«ﺩﺭ ﺟﺴﺘﺠﻮﯼ ﺣﻘﺎﯾﻖ ﺗﺎﺭﯾﺨﯽ ﺩﺭ ﺩﺍﺳﺘﺎﻧﻬﺎﯼ ﻣﻠﯽ ﺍﯾﺮﺍﻥ ‏» ، ﺫﺑﯿﺢ ﺍﻟﻠﻪ ﺻﻔﺎ، ﻣﺠﻠﻪ ﺑﺮﺭﺳﯿﻬﺎﯼ ﺗﺎﺭﯾﺨﯽ، ﺷﻤﺎﺭﻩ 3 ، ﺁﺑﺎﻥ 1335 ، ﺹ .230 8 - ﺭﻭﺩ ﺷﻬﺪ ﺭﺍ ﺭﻭﺩ ﺗﺠﻦ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪ ﺍﻧﺪ ‏«ﺁﺛﺎﺭ ﺗﺎﺭﯾﺨﯽ ﮐﻼﺕ ﻭ ﺳﺮﺧﺲ، ﻣﻬﺪﯼ ﺑﺎﻣﺪﺍﺩ، ﺹ 28 ‏». -9 ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﻓﺮﺩﻭﺳﯽ، ﺑﻪ ﮐﻮﺷﺶ ﺳﻌﯿﺪ ﻧﻔﯿﺴﯽ، ﺝ 2 ، ﺹ 417 ﻭ ﺝ 3 ، ﺹ ;840 ﻣﻘﺪﻣﻪ ‏«ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ‏» ، ﺩﮐﺘﺮ ﺷﻔﻖ، ﺗﺼﺤﯿﺢ ﻣﺼﻄﻔﯽ ﺷﻬﺎﺑﯽ، ﺹ .58 -10 ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﻋﻬﺪ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ، ﺹ 12 ﻭ .492 -11 ﺍﻟﺒﻠﺪﺍﻥ، ﺍﺣﻤﺪﺑﻦ ﯾﻌﻘﻮﺏ، ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺍﺑﺮﺍﻫﯿﻢ ﺁﯾﺘﯽ، ﺹ .55 -12 ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﺍﺑﻦ ﻓﻀﻼﻥ، ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺍﺑﻮﺍﻟﻔﻀﻞ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﺋﯽ، ﺑﻨﯿﺎﺩ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺍﯾﺮﺍﻥ، ﺹ 62 ﻭ .63 -13 ﺍﻟﻤﺴﺎﻟﮏ ﻭﺍﻟﻤﻤﺎﻟﮏ، ﺍﺻﻄﺨﺮﯼ، ﺑﻪ ﮐﻮﺷﺶ ﺍﯾﺮﺝ ﺍﻓﺸﺎﺭ، ﺹ 211 ، 225 ﻭ .222 -14 ﺣﺪﻭﺩ ﺍﻟﻌﺎﻟﻢ، ﻣﺆﻟﻒ ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ، ﻣﺘﺮﺟﻢ ﻣﯿﺮﺣﺴﯿﻦ ﺷﺎﻩ، ﭼﺎﭖ ﮐﺎﺑﻞ، ﺹ ;388 ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺩﻫﺨﺪﺍ، ﺝ 3 ، ﺹ 437 ، ﻭﺍﮊﻩ ﺳﺮﺧﺲ . -15 ﺍﺣﺴﻦ ﺍﻟﺘﻘﺎﺳﯿﻢ، ﺝ 2 ، ﺹ 457 .456- -16 ﻣﻌﺠﻢ ﺍﻟﺒﻠﺪﺍﻥ، ﺝ 3 ، ﺹ 208 ، ﭼﺎﭖ ﺑﯿﺮﻭﺕ . -17 ﻧﺰﻫﺖ ﺍﻟﻘﻠﻮﺏ، ﻣﺴﺘﻮﻓﯽ، ﺑﻪ ﮐﻮﺷﺶ ﺩﺑﯿﺮ ﺳﯿﺎﻗﯽ، ﺹ .295 -18 ﺯﻧﺪﮔﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻥ ﺩﺭ ﻗﺮﻭﻥ ﻭﺳﻄﯽ، ﺹ .387 -19 ﺟﻐﺮﺍﻓﯿﺎﯼ ﺣﺎﻓﻆ ﺍﺑﺮﻭ، ﻣﻘﺪﻣﻪ، ﺹ ﺑﯿﺴﺖ ﻭ ﻧﻪ . 20 - ﻋﺒﺪﺍﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 4 ﻫﺠﺮﯼ ﺗﻮﻟﺪ ﯾﺎﻓﺖ ﻭ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 59 ﺩﺭ ﻣﮑﻪ ﻓﻮﺕ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﻋﺮﻓﺎﺕ ﻣﺪﻓﻮﻥ ﮔﺮﺩﯾﺪ. ‏« ﺍﻻﻋﻼﻡ، ﺯﺭﮐﻠﯽ، ﺝ 4 ، ﺹ 228‏» . -21 ﻓﺘﻮﺡ ﺍﻟﺒﻠﺪﺍﻥ، ﺑﻼﺫﺭﯼ، ﺹ ;160 ﺗﺎﺭﯾﺦ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﺳﻼﻡ، ﺯﺭﯾﻦ ﮐﻮﺏ، ﺹ 336 ، ﺗﺎﺭﯾﺦ ﮔﺮﺩﯾﺰﯼ، ﺹ .227 -22 ﺗﺎﺭﯾﺦ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﺳﻼﻡ، ﺹ .91 -23 ﺗﺎﺭﯾﺦ ﮔﺮﺩﯾﺰﯼ، ﺹ ;264 ﺗﺎﺭﯾﺦ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﺳﻼﻡ، ﺹ .393 -24 ﺯﻧﺪﮔﺎﻧﯽ ﺍﻣﺎﻡ ﺭﺿﺎ، ﻋﻤﺎﺩﺯﺍﺩﻩ، ﺝ 1 ، ﺹ ;501 ﺁﺛﺎﺭ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ، ﻋﺒﺪﺍﻟﺤﻤﯿﺪ ﻣﻮﻟﻮﯼ، ﺹ .193 -25 ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺍﻟﮑﻨﯽ ﻭﺍﻻﻟﻘﺎﺏ، ﺝ 3 ، ﺹ 243 - ;242 ﺗﺎﺭﯾﺦ ﺍﺩﺑﯿﺎﺕ، ﺻﻔﺎ، ﺝ 1 ، ﺹ 23 ﻭ 25 ﻭ 11 ﻭ 111 ﻭ ;155 ﺗﺎﺭﯾﺦ ﮔﺮﺩﯾﺰﯼ، ﺹ ;166 ﺭﯾﺤﺎﻧﺔ ﺍﻻﺩﺏ، ﺝ 2 ، ﺹ 264 ﺑﻪ ﻧﻘﻞ ﺍﺯ ﺗﻨﻘﯿﺢ ﺍﻟﻤﻘﺎﻝ، ﺝ 1 ، ﺻﺺ 100 ، 154 ﻭ ;450 ﺗﺎﺭﯾﺦ ﺍﺑﻦ ﺧﻠﮑﺎﻥ، ﺝ 1 ، ﺹ ;450 ﺗﺎﺭﯾﺦ ﺑﻐﺪﺍﺩ،ﺝ 2 ، ﺹ ;239 ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺑﺰﺭﮒ، ﺹ ;152 ﻭﻓﯿﺎﺕ ﺍﻻﻋﯿﺎﻥ، ﺝ 3 ، ﺹ 209 - ;212 ﺍﻟﻌﺒﺮ ; ﺣﺎﻓﻆ ﺫﻫﺒﯽ، ﺝ 1 ، ﺹ ;338 ﺗﺎﺭﯾﺦ ﺍﻻﻣﻢ ﻭﺍﻟﻤﻠﻮﮎ، ﺝ 7 ، ﺹ ;148 ﮔﻨﺠﯿﻨﻪ ﺳﺨﻦ، ﺝ 3 ، ﺹ 17 ﻭ ﺝ 1 ﺹ 307 ﻭ .309 -26 ﺗﺎﺭﯾﺦ ﺩﯾﺎﻟﻤﻪ ﻭ ﻏﺰﻧﻮﯾﺎﻥ، ﺹ ;183 ﺗﺎﺭﯾﺦ ﺍﯾﺮﺍﻥ، ﭘﯿﺮﻧﯿﺎ، ﺹ 345 - .244 -27 ﻃﺒﻘﺎﺕ ﻧﺎﺻﺮﯼ، ﺝ 1 ، ﺹ 249 - ;250 ﺗﺎﺭﯾﺦ ﺍﺩﺑﯿﺎﺕ، ﺻﻔﺎ، ﺝ 2 ، ﺹ ;13 ﺍﺳﺮﺍﺭ ﺍﻟﺘﻮﺣﯿﺪ، ﺗﺼﺤﯿﺢ ﺩﮐﺘﺮ ﺷﻔﯿﻌﯽ ﮐﺪﮐﻨﯽ، ﺝ 1 ، ﻣﻘﺪﻣﻪ، ﺹ ;166 ﺗﺎﺭﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ، ﺗﺼﺤﯿﺢ ﺳﻌﯿﺪ ﻧﻔﯿﺴﯽ، ﺝ 3 ، ﺹ .1557 -28 ﺗﺎﺭﯾﺦ ﺍﺩﺑﯿﺎﺕ، ﺻﻔﺎ، ﺝ 2 ، ﺹ .48 -29 ﺗﺎﺭﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ، ﺗﺼﺤﯿﺢ ﺳﻌﯿﺪ ﻧﻔﯿﺴﯽ، ﺝ 3 ، ﺹ 1556 ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ; ﺳﺮﺧﺲ ﺩﯾﺮﻭﺯ ﻭ ﺍﻣﺮﻭﺯ، ﺹ .21 -30 ﺗﺎﺭﯾﺦ ﺍﺩﺑﯿﺎﺕ، ﺻﻔﺎ، ﺝ 2 ، ﺹ 31 ﻭ ;89 ﺗﺎﺭﯾﺦ ﺩﯾﺎﻟﻤﻪ ﻭ ﻏﺰﻧﻮﯾﺎﻥ، ﺹ ;422 ﺗﺎﺭﯾﺦ ﻣﻐﻮﻝ، ﺹ .9 -31 ﺳﺮﺧﺲ ﺩﯾﺮﻭﺯ ﻭ ﺍﻣﺮﻭﺯ، ﻋﺒﺎﺱ ﺳﻌﺪﯼ، ﺹ 21 - ;22 ﺗﺎﺭﯾﺦ ﻣﻐﻮﻝ، ﺹ 52 53- ﻭ -63 .64 -32 ﺗﺎﺭﯾﺦ ﻣﻐﻮﻝ، ﺹ 766 ﻭ ;477 ﺳﺮﺧﺲ ﺩﯾﺮﻭﺯ ﻭ ﺍﻣﺮﻭﺯ، ﺹ 25 - .24 -33 ﻫﻔﺖ ﺍﻗﻠﯿﻢ، ﺍﻣﯿﻦ ﺍﺣﻤﺪ ﺭﺍﺯﯼ، ﺝ 2 ، ﺹ .36 -34 ﻧﻈﺎﻡ ﺍﯾﺎﻻﺕ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﻩ ﺻﻔﻮﯾﻪ، ﺹ ;165 ﻫﻔﺖ ﺍﻗﻠﯿﻢ، ﺝ 2 ، ﺹ .36 -35 ﮔﺮ ﭼﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﻫﻔﺖ ﺍﻗﻠﯿﻢ ﺭﻭﺷﻦ ﻧﮑﺮﺩﻩ ﮐﻪ ﺷﻬﺮ ﺩﺍﺭﺍﯼ 170 ﻫﺰﺍﺭ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﯾﺎ ﻭﻻﯾﺖ ﺁﻥ، ﻭﻟﯽ ﺍﮔﺮ ﻣﻨﻈﻮﺭﺵ ﺷﻬﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﮔﺰﺍﻓﮕﻮﯾﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﺒﺎﻫﺖ ﺩﺍﺭﺩ. -36 ﺗﺎﺭﯾﺦ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﻩ ﻗﺎﺟﺎﺭﯾﻪ، ﺭﺍﺑﺮﺕ ﮔﺮﻧﺖ ﻭﺍﺗﺴﻦ، ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻋﺒﺎﺳﻘﻠﯽ ﺁﺫﺭﯼ، ﺹ ;81 ﺗﺎﺭﯾﺦ ﻣﻔﺼﻞ ﺍﯾﺮﺍﻥ، ﺍﻗﺒﺎﻝ، ﺹ .803 -37 ﺟﻐﺮﺍﻓﯿﺎﯼ ﺗﺎﺭﯾﺨﯽ ﺑﺎﺭﺗﻮﻟﺪ، ﺹ ;96 ﺁﺛﺎﺭ ﺗﺎﺭﯾﺨﯽ ﮐﻼﺕ ﻭ ﺳﺮﺧﺲ، ﻣﻬﺪﯼ ﺑﺎﻣﺪﺍﺩ، ﺹ 32 ;26- ﺳﺮﺧﺲ ﺩﯾﺮﻭﺯ ﻭ ﺍﻣﺮﻭﺯ، ﺩﮐﺘﺮ ﺳﻌﯿﺪﯼ، ﺹ 14 - ;15 ﺗﻌﻠﯿﻘﺎﺕ ﺟﻐﺮﺍﻓﯿﺎﯾﯽ ﺍﺳﺮﺍﺭ ﺍﻟﺘﻮﺣﯿﺪ، ﺩﮐﺘﺮ ﺷﻔﯿﻌﯽ ﮐﺪﮐﻨﯽ، ﺝ 2 ، ﺹ ;749 ﺟﻐﺮﺍﻓﯿﺎﯼ ﺗﺎﺭﯾﺨﯽ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﺟﻬﺎﻧﮕﺮﺩﺍﻥ، ﻃﺎﻫﺮﯼ ﺹ 108 - ;105 ﺑﻪ ﻧﻘﻞ ﺍﺯ ﺟﻐﺮﺍﻓﯿﺎﯼ ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﯽ ﺍﯾﺮﺍﻥ، ﮐﯿﻨﺮ، ﺹ ;186 ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺭﺍﻭﻟﯿﻨﺴﻮﻥ ﺯﯾﺮ ﻋﻨﻮﺍﻥ ‏«ﺭﺍﻩ ﻣﺮﻭ ‏» ﺩﺭ ﻣﺠﻠﻪ ﺍﻧﺠﻤﻦ ﺷﺎﻫﯽ ﺟﻐﺮﺍﻓﯿﺎﯾﯽ، ﺝ 1 ، ﻟﻨﺪﻥ، 1879 ، ﺹ .187 -38 ﺗﺬﮐﺮﻩ ﺟﻐﺮﺍﻓﯿﺎﯾﯽ ﺗﺎﺭﯾﺨﯽ ﺍﯾﺮﺍﻥ، ﺑﺎﺭﺗﻮﻟﺪ، ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺣﻤﺰﻩ ﺳﺮﺩﺍﺩﻭﺭ، ﺹ ;115 ﺳﺮﺧﺲ ﺩﯾﺮﻭﺯ ﻭ ﺍﻣﺮﻭﺯ، ﺹ 37 - ;35 ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮﺍﻓﯿﺎﯾﯽ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ، ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺳﺘﺎﺩ ﺍﺭﺗﺶ ﺍﻧﮕﻠﯿﺲ ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺩﺭ ﻫﻨﺪﻭﺳﺘﺎﻥ، ﺗﺮﺟﻤﻪ ﮐﺎﻇﻢ ﺧﺎﺩﻣﯿﺎﻥ، ﺁﻣﺎﺩﻩ ﭼﺎﭖ ‏(ﺩﺳﺘﻨﻮﯾﺲ ‏) . -39 ﺗﺎﺭﯾﺦ ﺍﺩﺑﯿﺎﺕ، ﺻﻔﺎ، ﺝ 1 ، ﺹ 50 23- ﻭ 11 ، 111 ، ;155 ﮔﻨﺠﯿﻨﻪ ﺳﺨﻦ، ﺝ 3 ، ﺹ ;17 ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺑﺰﺭﮒ، ﺭﻧﺠﺒﺮ، ﺹ ;153 ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺍﻟﮑﻨﯽ ﻭﺍﻻﻟﻘﺎﺏ، ﺝ 3 ، ﺹ ;242-243 ﺗﺎﺭﯾﺦ ﮔﺮﺩﯾﺰﯼ، ﺹ 166 ﻭ ... -40 ﺗﺎﺭﯾﺦ ﺍﺩﺑﯿﺎﺕ، ﺻﻔﺎ، ﺝ 2 ، ﺹ .61-62 -41 ﺗﻌﻠﯿﻘﺎﺕ ﺍﺳﺮﺍﺭ ﺍﻟﺘﻮﺣﯿﺪ، ﺷﻔﯿﻌﯽ ﮐﺪﮐﻨﯽ، ﺝ 2 ، ﺹ ;682 ﺗﺬﮐﺮﻩ ﻟﺒﺎﺏ ﺍﻻﻟﺒﺎﺏ، ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻮﻓﯽ، ﺝ 1 ، ﺹ 71 ﻭ ;307 ﺍﻟﺘﺤﺒﯿﺮ، ﺝ 2 ، ﺹ 6 ﻭ ;335 ﻃﺒﻘﺎﺕ ﺍﻟﺸﺎﻓﻌﯿﻪ، ﺝ 4 ، ﺹ 91 ﺩﺭ ﺷﺮﺡ ﺣﺎﻝ ﻫﻮﺫﯼ ﻓﻘﯿﺮ ﻣﺸﺨﯿﻪ ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ 119 - 118 ﻭ .290 -42 ﺗﻌﻠﯿﻘﺎﺕ ﺍﺳﺮﺍﺭ ﺍﻟﺘﻮﺣﯿﺪ، ﺝ 2 ، ﺹ .698 -43 ﺁﺛﺎﺭ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ، ﻋﺒﺪﺍﻟﺤﻤﯿﺪ ﻣﻮﻟﻮﯼ، ﺹ -44 ﻃﺒﻘﺎﺕ ﻧﺎﺻﺮﯼ، ﺝ 1 ، ﺹ ;249-250 ﺗﺎﺭﯾﺦ ﺍﺩﺑﯿﺎﺕ، ﺻﻔﺎ، ﺝ 3 ، ﺹ ;13 ﺍﺳﺮﺍﺭ ﺍﻟﺘﻮﺣﯿﺪ، ﺝ 1 ، ﺹ ;166 ﺗﺎﺭﯾﺦ ﺑﯿﻬﻘﯽ، ﺗﺼﺤﯿﺢ ﺳﻌﯿﺪ ﻧﻔﯿﺴﯽ، ﺝ 3 ، ﺹ .1557 -45 ﺭﻭﺿﺔ ﺍﻟﺮﯾﺎﺣﯿﻦ، ﺩﺭﻭﯾﺸﻌﻠﯽ ﻧﻮﺭﺟﺎﻧﯽ، ﺹ .39 -46 ﺍﻻﻋﻼﻡ، ﺯﺭﮐﻠﯽ، ﺝ 7 ، ﺹ ;219 ﺗﺎﺭﯾﺦ ﺍﺩﺑﯿﺎﺕ، ﺻﻔﺎ، ﺝ 3 ، ﺑﺨﺶ 1 ، ﺹ 245 ﻭ .249 -47 ﺗﺎﺭﯾﺦ ﺍﺩﺑﯿﺎﺕ، ﺻﻔﺎ، ﺝ 3 ، ﺹ ;293 ﺗﺘﻤﻪ ﺻﻮﺍﻥ ﺍﻟﺤﮑﻤﺔ، ﺹ 122 .123- -48 ﻫﻤﺎﻥ، ﺝ 2 ، ﺹ 556 - 555 ﻭ .562 -49 ﻫﻤﺎﻥ، ﺝ 4 ، ﺹ .270 -50 ﺣﺒﯿﺐ ﺍﻟﺴﯿﺮ، ﺧﯿﺎﻡ، ﺝ 4 ، ﺹ .337 -51 ﺗﻌﻠﯿﻘﺎﺕ ﺍﺳﺮﺍﺭ ﺍﻟﺘﻮﺣﯿﺪ، ﺝ 3 ، ﺹ 669 ، ﺑﻪ ﻧﻘﻞ ﺍﺯ ﻣﻌﺠﻢ ﺍﻟﺒﻠﺪﺍﻥ ﺩﺭ ﻣﺎﺩﻩ ﺳﺮﺧﺲ ﺝ 3 ، ﺹ ;209 ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ، ﺍﻧﺴﺎﺏ، ﻟﯿﺪﻥ، ﺹ ;296 ﮐﺸﻒ ﺍﻟﻈﻨﻮﻥ، ﺝ 2 ، ﺹ .78 -52 ﺭﻭﺿﺔ ﺍﻟﺮﯾﺎﺣﯿﻦ، ﺹ 14 ﻭ 15 ﻭ 60 - ;52 ﻓﺮﺍﺋﺪ ﻏﯿﺎﺛﯽ، ﺝ 2 ، ﺹ 366 ﻭ ;373 ﺍﺳﺮﺍﺭ ﺍﻟﺘﻮﺣﯿﺪ، ﺝ 1 ، ﺹ .129 -53 ﺍﺳﺮﺍﺭ ﺍﻟﺘﻮﺣﯿﺪ، ﻣﻘﺪﻣﻪ، ﺝ 1 ، ﺹ 152 ، ﺑﻪ ﻧﻘﻞ ﺍﺯ ﺍﻟﺘﺤﺒﯿﺮ ﺝ 2 ، ﺹ ;231 ﻣﺸﯿﺨﻪ ﺍﺑﻦ ﻋﺴﺎﮐﺮ، ﺹ ;212 ﻃﺒﻘﺎﺕ، ﺳﺒﮑﯽ، ﺝ 6 ، ﺹ .184 -54 ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺩﻫﺨﺪﺍ، ﻭﺍﮊﻩ ﺳﺮﺧﺴﯽ، ﺹ .438 -55 ﺗﺎﺭﯾﺦ ﺍﺩﺑﯿﺎﺕ، ﺻﻔﺎ، ﺝ 2 ، ﺹ 994 .993- -56 ﺍﺳﺮﺍﺭ ﺍﻟﺘﻮﺣﯿﺪ، ﺝ 1 ، ﺹ .373 -57 ﺗﺬﮐﺮﻩ ﻟﺒﺎﺏ ﺍﻟﺒﺎﺏ، ﺗﻌﻠﯿﻘﺎﺕ، ﺹ

ﻧﮑﺎﺕ ﺗﺎﺭﯾﺨﯽ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺳﺮﺧﺲ

ﻧﻤﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﺍﻧﮑﺎﺭ ﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﺳﺮﺧﺲ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭﯼ ﻣﺮﮐﺰ ﻋﻠﻢ ﻭ ﺍﺩﺏ ﻭ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﻭ ﻧﯿﺰ ﺩﺍﺭﺍﯼ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻏﻨﯽ ﻭ ﭘﺮﺑﺎﺭ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﺍﮔﺮ ﺑﺨﻮﺍﻫﯿﻢ ﻭﺿﻌﯿﺖ ﺗﺎﺭﯾﺦ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﯾﮏ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺭﺍ ﺩﺭﯾﺎﺑﯿﻢ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺑﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﻭ ﺯﻣﯿﻨﻪ ﻫﺎﯼ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺁﻥ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﯿﻢ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ : 1 - ﺷﺨﺼﯿﺘﻬﺎ ﻭ ﺧﺎﻧﺪﺍﻧﻬﺎﯼ ﻋﻠﻤﯽ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺟﺎ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ ﺍﻧﺪ. 2 - ﺷﺨﺼﯿﺘﻬﺎﯼ ﻋﻠﻤﯽ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﯼ ﺗﺪﺭﯾﺲ ﺑﺪﺍﻧﺠﺎ ﺩﻋﻮﺕ ﺷﺪﻩ ﺍﻧﺪ. 3 - ﻋﻠﻤﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺮﺍﺣﻞ ﻧﻬﺎﯾﯽ ﺗﺤﺼﯿﻼﺕ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺟﺎ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎﻥ ﺭﺳﺎﻧﯿﺪﻩ ﺍﻧﺪ. 4 - ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪﺍﻥ ﺁﻥ ﺷﻬﺮ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎﯼ ﺩﯾﮕﺮ ﺭﻓﺘﻪ ﺍﻧﺪ. ﺧﺎﻧﺪﺍﻥ ﻫﺎﯼ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺳﺮﺧﺴﯽ - ﺧﺎﻧﺪﺍﻧﻬﺎﯼ ﻣﻌﺮﻭﻓﯽ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺳﺮﺧﺲ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ ﺍﻧﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪﺍﺭ ﺳﻬﻞ ﺳﺮﺧﺴﯽ ﮐﻪ ﺩﻭ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﻻﯾﻖ ﻭ ﻣﺒﺘﮑﺮﺵ ﺑﻪ ﻧﺎﻣﻬﺎﯼ ﻓﻀﻞ ﺑﻦ ﺳﻬﻞ ﻣﻠﻘﺐ ﺑﻪ ﺫﻭﺍﻟﺮﯾﺎﺳﺘﯿﻦ ﻭ ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﺳﻬﻞ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺑﺮ ﻣﺴﻨﺪ ﺻﺪﺍﺭﺕ ﻭ ﻭﺯﺍﺭﺕ ﻣﺎﻣﻮﻥ ﺧﻠﯿﻔﻪ ﻋﺒﺎﺳﯽ ﺗﮑﯿﻪ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﺎ ﺍﺑﺘﮑﺎﺭ ﺍﯾﺮﺍﻧﯽ ﺧﻮﺩ ﺟﻬﺎﻥ ﺍﺳﻼﻡ ﺭﺍ ﺍﺩﺍﺭﻩ ﻣﯽ ﮐﺮﺩﻧﺪ . ﻭ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺁﻝ ﻋﻤﺮﺍﻥ ﺳﺮﺧﺴﯽ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻋﻬﺪ ﺳﻼﺟﻘﻪ ﻭ ﻏﺰﻧﻮﯾﺎﻥ ﺑﻪ ﺭﯾﺎﺳﺖ ﻭ ﮐﯿﺎﺳﺖ ﻣﺸﻬﻮﺭ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺑﻮﯾﮋﻩ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻤﺮﺍﻧﯽ ﻣﺪﺗﯽ ﻣﺪﯾﺪ ﺍﺯ ﺍﻣﺮﺍﯼ ﻻﯾﻖ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﻭ ﭘﺴﺮﺵ ﻣﺴﻌﻮﺩ ﻏﺰﻧﻮﯼ ﺑﻪ ﺷﻤﺎﺭ ﻣﯽ ﺭﻓﺖ. ﺩﯾﮕﺮ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ ‏« ﻋﯿﺎﺿﯽ ﺳﺮﺧﺴﯽ ‏» ﺍﺳﺖ . ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺍﯾﻦ ﺧﺎﻧﺪﺍﻥ، ﺯﻥ ﻭ ﻣﺮﺩ ﻫﻤﻪ ﺍﻫﻞ ﻋﻠﻢ ﻭ ﺣﺪﯾﺚ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺟﻤﻠﻪ ﺍﺑﻮﻧﺼﺮ ﻋﯿﺎﺿﯽ ﻫﻢ ﻋﺼﺮ ﺍﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺍﺑﻮﺍﻟﺨﯿﺮ ﺍﺯ ﻋﻠﻤﺎ ﻭ ﻋﺮﻓﺎﯼ ﺑﻨﺎﻡ ﺧﻄﻪ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺑﺰﺭﮒ ﺑﻪ ﺷﻤﺎﺭ ﻣﯽ ﺭﻓﺘﻪ ﻭ ﺍﺑﻮﺍﻟﻔﺘﻮﺡ ﻋﯿﺎﺿﯽ ﺳﺮﺧﺴﯽ ﻣﺘﻮﻓﺎﯼ 550 ﻫﺠﺮﯼ ﺍﺯ ﻓﻘﻬﺎﯼ ﻋﺼﺮ ﺧﻮﺩ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺍﺯ ﻣﺸﺎﯾﺦ ﺑﺰﺭﮔﻮﺍﺭﯼ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﯿﺦ ﺍﻻﺳﻼﻡ ﻗﺸﯿﺮﯼ ﺳﻤﺎﻉ ﺣﺪﯾﺚ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ. ﺍﺯ ﺍﯾﺸﺎﻥ ﺩﺧﺘﺮﯼ ﻋﺎﺩﻟﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺣﻮﺭﺳﺘﯽ ﺑﻪ ﯾﺎﺩﮔﺎﺭ ﻣﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﺍﻭ ﻫﻢ ﺍﺯ ﻋﺮﻓﺎ ﻭ ﺭﻭﺍﺕ ﺣﺪﯾﺚ ﻋﺼﺮ ﺧﻮﺩ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ . ﻋﺎﺭﻑ ﻭ ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪ ﺩﯾﮕﺮ ﺍﯾﻦ ﺧﺎﻧﺪﺍﻥ ﺍﺑﻮﺍﻟﻔﺘﺢ ﻋﯿﺎﺿﯽ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﺍﺑﻮﻧﺼﺮ ﻋﯿﺎﺿﯽ ﻣﺘﻮﻓﺎﯼ 550 ﻫﺠﺮﯼ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﺍﻣﺎﻡ ﺍﺑﻮﻋﺎﺻﻢ ﻋﯿﺎﺿﯽ ﺍﺯ ﺍﺋﻤﻪ ﻭ ﭘﯿﺸﻮﺍﯾﺎﻥ ﻋﻠﻢ ﻭ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﻗﺮﻥ ﭘﻨﺠﻢ ﻫﺠﺮﯼ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﻭ ﻫﻢ ﺍﺭﺍﺩﺕ ﺧﺎﺻﯽ ﺑﻪ ﺍﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﺣﺘﯽ ﻓﺮﺯﻧﺪﺍﻧﺶ ﺭﺍ ﻧﺰﺩ ﺍﯾﺸﺎﻥ ﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻩ ﺗﺎ ﺩﺭ ﺣﻖ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﻋﺎ ﮐﻨﺪ . ﺩﻫﻬﺎ ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪ ﺩﯾﮕﺮ ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎﺕ ﺭﻓﯿﻊ ﻋﻠﻤﯽ ﺭﺳﯿﺪﻩ ﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﺫﮐﺮ ﻧﺎﻡ ﻭ ﺍﺣﻮﺍﻝ ﻫﻤﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﺯ ﺣﻮﺻﻠﻪ ﺍﯾﻦ ﻣﻘﺎﻝ ﺧﺎﺭﺝ ﺍﺳﺖ . ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ ﺑﻠﻨﺪﭘﺎﯾﻪ ﺩﯾﮕﺮ ﺳﺮﺧﺴﯽ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺧﺎﻧﺪﺍﻥ ﺣﻤﻮﯾﻪ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺍﺯ ﻣﻌﺮﻭﻓﺘﺮﯾﻦ ﺧﺎﻧﺪﺍﻧﻬﺎ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺁﻥ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﺍﺣﻤﺪ ﺣﻤﻮﯾﻪ ﻭ ﻋﺒﺪﺍﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﺍﺣﻤﺪ ﺣﻤﻮﯾﻪ ﺭﺍ ﻧﺎﻡ ﺑﺮﺩ.

ﺑﺰﺭﮔﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺮﺧﺲ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﻧﺪ

ﺷﻬﺮ ﺳﺮﺧﺲ ﻗﺪﯾﻢ، ﺑﻮﯾﮋﻩ ﺩﺭ ﻗﺮﻭﻥ ﺍﻭﻟﯿﻪ ﻫﺠﺮﺕ ﺍﺯ ﺩﻭ ﺟﻬﺖ ﻗﺪﺭﺕ ﺟﺬﺏ ﻭ ﭘﺬﯾﺮﺵ ﻋﻠﻤﺎ ﻭ ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪﺍﻥ ﺑﻠﻨﺪﺁﻭﺍﺯﻩ ﺭﺍ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﺍﻭﻻ ﺩﺭ ﻣﺮﮐﺰ ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺑﺰﺭﮒ ﻭ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﭘﺮﻭﻓﺴﻮﺭ ﮔﯿﺮﺷﻤﻦ ﺩﺭ ﭼﻬﺎﺭﺭﺍﻩ ﺍﻗﻮﺍﻡ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﺭﺍﻫﻬﺎﯼ ﺷﺮﻗﯽ ﻭ ﻏﺮﺑﯽ ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﻣﯽ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻭ ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ ﺑﻠﻨﺪ ﺭﺗﺒﮕﺎﻥ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﭼﻪ ﺑﻪ ﻃﺮﯾﻖ ﺳﻔﺮ ﻭ ﭼﻪ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﺍﻗﺎﻣﺖ ﭘﺎ ﺑﺪﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﻣﯽ ﮔﺬﺍﺷﺘﻪ ﺍﻧﺪ. ﺩﯾﮕﺮ ﺍﯾﻦ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻗﺮﻭﻥ ﭼﻬﺎﺭﮔﺎﻧﻪ ﺩﻭﻡ ﺗﺎ ﺷﺸﻢ ﻫﺠﺮﯼ ﺳﺮﺧﺲ ﯾﮑﯽ ﺍﺯ ﻣﺮﺍﮐﺰ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻭ ﻋﻠﻢ ﻭ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﻭ ﺣﮑﻤﺖ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﻭﺟﻮﺩ ﺣﻮﺯﻩ ﺩﺭﺳﯽ ﺳﺮﺧﺲ ﻭ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻭﺟﻮﺩ ﻋﻠﻤﺎ ﻭ ﻋﺮﻓﺎﯾﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺍﺑﻮﻋﻠﯽ ﻓﻘﯿﻪ ﻭ ﺑﺎﺑﺎ ﻟﻘﻤﺎﻥ ﺳﺮﺧﺴﯽ ﺳﺒﺐ ﮔﺮﺩﯾﺪﻩ ﮐﻪ ﻋﺪﻩ ﺍﯼ ﺍﺯ ﻋﻠﻤﺎ ﻭ ﻋﺮﻓﺎﯼ ﻣﺸﻬﻮﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺟﺎ ﺟﻤﻊ ﺷﻮﻧﺪ. ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﺳﺮﺧﺲ ﻋﺒﺎﺭﺗﻨﺪ ﺍﺯ : ﻋﺮﻓﺎ : ﺍﻭﻟﯿﻦ ﺷﺨﺺ ﺷﯿﺦ ﺍﻻﺳﻼﻡ ﺷﯿﺦ ﺍﺣﻤﺪ ﺟﺎﻡ ﻣﺘﻮﻓﺎﯼ 536 ﻫﺠﺮﯼ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﻭﺍﺧﺮ ﻗﺮﻥ ﭘﻨﺠﻢ ﻫﺠﺮﯼ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺩﻭﺍﺯﺩﻩ ﺳﺎﻝ ﺭﯾﺎﺿﺖ ﺩﺭ ﮐﻮﻩ ﻧﺎﻣﻖ ﻭ ﺷﺶ ﺳﺎﻝ ﺩﺭ ﮐﻮﻩ ﺑﺰﺩ ﺟﺎﻡ ﺑﺮﺍﯼ ﺍﺭﺷﺎﺩ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﻪ ﺳﺮﺧﺲ ﺁﻣﺪ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﻗﺎﻣﺖ ﻧﺴﺒﺘﺎ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺟﺎ ﺑﻪ ﺳﻌﺪﺁﺑﺎﺩ ﺟﺎﻡ ﺭﻓﺖ ﻭ ﻓﻌﻼ ﻣﺰﺍﺭﺵ ﺩﺭ ﺷﻬﺮ ﺟﺎﻡ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﻭﯼ ﺗﺮﺑﺖ ﺟﺎﻡ ﻧﺎﻣﯿﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ ﺯﯾﺎﺭﺗﮕﺎﻩ ﺻﺎﺣﺒﺪﻻﻥ ﺍﺳﺖ. ﻋﺎﺭﻑ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺩﯾﮕﺮﯼ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ‏« ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻨﻮﺭ ‏» ﻧﻮﻩ ﺍﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺍﺑﻮﺍﻟﺨﯿﺮ ﻭ ﺻﺎﺣﺐ ﮐﺘﺎﺏ ﺍﺳﺮﺍﺭﺍﻟﺘﻮﺣﯿﺪ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺪﺗﯽ ﺩﺭ ﺳﺮﺧﺲ ﺯﻧﺪﮔﯽ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﺑﻪ ﺗﺪﺭﯾﺲ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻗﺒﻼ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﻭﯼ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 551 ﻩ . ﻕ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺳﻨﺠﺮ ﺳﻠﺠﻮﻗﯽ ﺍﺯ ﺍﺳﺎﺭﺕ ﻏﺰﺍﻥ ﺭﻫﺎﯾﯽ ﯾﺎﻓﺖ ﺑﺎ ﺟﻤﻌﯽ ﺍﺯ ﻣﺸﺎﯾﺦ ﻭ ﻗﻀﺎﺕ ﻭ ﺍﺋﻤﻪ ﺳﺮﺧﺲ ﺑﺮﺍﯼ ﺗﺒﺮﯾﮏ ﻭ ﻣﺒﺎﺭﮐﺒﺎﺩ ﺑﻪ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺳﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻣﺮﻭ ﺭﻓﺘﻨﺪ. ﻋﺎﺭﻑ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺩﯾﮕﺮ ﺷﯿﺦ ﺳﻬﻼ ﺍﺯ ﻋﺮﻓﺎ ﻭ ﻣﺮﯾﺪﺍﻥ ﺷﯿﺦ ﺍﺣﻤﺪ ﺟﺎﻡ ﺑﻮﺩﻩ ﮐﻪ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺷﯿﺦ ﺟﺎﻡ ﺩﺭ ﺳﺮﺧﺲ ﺍﻗﺎﻣﺖ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻧﯿﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺎﺑﺎ ﻟﻘﻤﺎﻥ ﺳﺮﺧﺴﯽ ﺍﺯ ﻋﻘﻼﯼ ﻣﺠﺎﻧﯿﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺍﻧﺪ ﻭ ﮐﺮﺍﻣﺎﺕ ﺯﯾﺎﺩﯼ ﺑﻪ ﺍﻭ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﯽ ﺩﻫﻨﺪ ﻭ ﻗﺒﺮﺵ ﺩﺭ ﺩﺍﺧﻞ ﻣﻘﺒﺮﻩ ﺑﺎﺑﺎ ﻟﻘﻤﺎﻥ ﺩﺭ ﺳﺮﺧﺲ ﻭﺍﻗﻊ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺁﺭﺍﻣﮕﺎﻩ ﻧﯿﻤﻪ ﺑﺎﺑﺎﻟﻘﻤﺎﻥ ﺁﻥ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﻗﺮﻥ ﺷﺸﻢ ﻭ ﻫﻔﺘﻢ ﻫﺠﺮﯼ ﻫﻨﻮﺯ ﻣﺰﺍﺭ ﻭ ﻣﻄﺎﻑ ﻣﺮﺩﻡ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺭﺩ. ﻋﻠﻤﺎ : ﺍﺯ ﻋﻠﻤﺎ ﻭ ﺣﮑﻤﺎﯼ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﻣﻬﺎﺟﺮ ﺑﻪ ﺳﺮﺧﺲ ﯾﮑﯽ ﻋﻼﻣﻪ ﺳﻌﺪﺍﻟﺪﯾﻦ ﺗﻔﺘﺎﺯﺍﻧﯽ ‏( 712 - 792 ﻩ . ‏) ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺗﻔﺘﺎﺯﺍﻥ ﺟﻬﺖ ﺗﺪﺭﯾﺲ ﺑﻪ ﺳﺮﺧﺲ ﺭﻓﺖ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻣﺪﺗﯽ ﺍﻗﺎﻣﺖ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﺩﺭ ﺍﻭﺍﺧﺮ ﻋﻤﺮ ﺑﻪ ﺍﻣﺮ ﺗﯿﻤﻮﺭ ﮔﻮﺭﮐﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺳﻤﺮﻗﻨﺪ ﺳﻔﺮ ﮐﺮﺩ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 792 ﻫﺠﺮﯼ ﺩﺭﮔﺬﺷﺖ ﺟﻨﺎﺯﻩ ﺍﺵ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺳﺮﺧﺲ ﺣﻤﻞ ﮐﺮﺩﻧﺪ. ﻋﻼﻣﻪ ﺗﻔﺘﺎﺯﺍﻧﯽ ﺍﺯ ﺷﺎﮔﺮﺩﺍﻥ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﻋﻼﻣﻪ ﻗﻄﺐ ﺍﻟﺪﯾﻦ ﺭﺍﺯﯼ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺷﺎﻧﺰﺩﻩ ﺳﺎﻟﮕﯽ ﺷﺮﻭﻉ ﺑﻪ ﺗﺎﻟﯿﻒ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﺍﻭﻟﯿﻦ ﺍﺛﺮﺵ ‏« ﺷﺮﺡ ﺗﺼﺮﯾﻒ ﺍﻟﻐﺮﯼ ‏» ﺩﺭ ﺻﺮﻑ ﻭ ﺍﺛﺮ ﺩﯾﮕﺮﺵ ﺩﺭ ﻣﻨﻄﻖ ‏« ﺗﻬﺬﯾﺐ ﺍﻟﻤﻨﻄﻖ ﻭ ﺍﻟﮑﻼﻡ ‏» ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﻣﻨﻄﻖ ﺁﻥ ﺩﺭ ﺷﻤﺎﺭ ﮐﺘﺐ ﺩﺭﺳﯽ ﺩﺭﺁﻣﺪ . ﺩﯾﮕﺮﯼ ﻗﻄﺐ ﺍﻟﺰﻣﺎﻥ ﻃﺒﺴﯽ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺣﮑﻤﺎﯼ ﻭﻗﺖ ﺑﻪ ﺷﻤﺎﺭ ﻣﯽ ﺭﻓﺖ ﻭ ﺗﺎﻟﯿﻔﺎﺕ ﺯﯾﺎﺩﯼ ﺍﺯ ﺍﻭ ﺑﻪ ﯾﺎﺩﮔﺎﺭ ﻣﺎﻧﺪ. ﻭﯼ ﺍﺯ ﺷﺎﮔﺮﺩﺍﻥ ﺍﺑﻮﺍﻟﻔﺘﻮﺡ ﺑﻦ ﺍﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﻭ ﺧﻮﺩ ﺍﺯ ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪﺍﻥ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭﺵ ﺑﻪ ﺣﺴﺎﺏ ﻣﯽ ﺁﻣﺪﻩ ﻭ ﻗﻄﺐ ﺍﻟﺰﻣﺎﻥ ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 539 ﻫﺠﺮﯼ ﺩﺭ ﺷﻬﺮ ﺳﺮﺧﺲ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺑﯿﻤﺎﺭﯼ ﻓﻠﺞ ﺩﺭﮔﺬﺷﺖ. ﺷﻌﺮﺍ : ﺍﺯ ﺷﻌﺮﺍﯼ ﻣﻌﺮﻭﻓﯽ ﮐﻪ ﻣﺪﺗﯽ ﺩﺭ ﺳﺮﺧﺲ ﺯﻧﺪﮔﯽ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﻧﺪ ﺑﻪ ﺫﮐﺮ ﻧﺎﻡ ﺳﻨﺎﺋﯽ ﻏﺰﻧﻮﯼ، ﺑﺮﻧﺪﻕ ﺧﺠﻨﺪﯼ ﻭ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﯾﻮﺳﻒ ﺑﺪﯾﻌﯽ ﺍﮐﺘﻔﺎ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ. ﺳﻨﺎﺋﯽ ﻏﺰﻧﻮﯼ ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺍﯾﻦ ﮐﻪ ﺷﺎﻋﺮﯼ ﺯﺑﺮﺩﺳﺖ ﻭ ﺑﻠﻨﺪﺁﻭﺍﺯﻩ ﺑﻮﺩ ﻣﻌﺎﺷﺮﺕ ﺑﺎ ﺳﺎﻟﮑﺎﻥ ﺭﺍﻩ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺯﯾﺎﺩ ﺩﻭﺳﺖ ﻣﯽ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﮐﻪ ﺳﺮﺧﺲ ﻣﻬﺪﻋﻠﻢ ﻭ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﺑﻮﺩ ﺩﻭ ﺑﺎﺭ ﺑﻪ ﺳﺮﺧﺲ ﺁﻣﺪ ﻭ ﮐﺘﺎﺏ ﺳﯿﺮﺍﻟﻌﺒﺎﺩ ﺍﻟﯽ ﺍﻟﻤﻌﺎﺩ ﺭﺍ ﮐﻪ ﻣﺜﻨﻮﯼ ﺍﺳﺖ ﺑﺮ ﻭﺯﻥ ﺣﺪﯾﻘﺔ ﺍﻟﺤﻘﯿﻘﻪ ﺩﺭ ﺳﺮﺧﺲ ﺩﺭ ﻣﺪﺡ ﻭ ﺳﺘﺎﯾﺶ ﺳﯿﻒ ﺍﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪﺑﻦ ﻣﻨﺼﻮﺭ ﻗﺎﺿﯽ ﺳﺮﺧﺲ ﺗﻤﺎﻡ ﮐﺮﺩ . ﺑﺮﻧﺪﻕ ﺧﺠﻨﺪﯼ ﺍﺯ ﺷﻌﺮﺍﯼ ﺍﻭﺍﺧﺮ ﻗﺮﻥ ﻫﺸﺘﻢ ﻭ ﺍﻭﺍﯾﻞ ﻗﺮﻥ ﻧﻬﻢ ﻫﺠﺮﯼ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﺗﯿﻤﻮﺭ ﻭ ﻓﺮﺯﻧﺪﺍﻥ ﻭ ﻧﻮﺍﺩﮔﺎﻧﺶ ﺯﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﻗﺼﯿﺪﻩ ﺳﺮﺍﯾﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ﺷﺎﻋﺮ ﻗﺮﻥ ﺷﺸﻢ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﻭ ﺗﻮﺍﻧﺎ ﺑﻮﺩ . ﺍﯾﺸﺎﻥ ﻣﺪﺍﺡ ﻣﯿﺮﺍﻧﺸﺎﻩ ﭘﺴﺮ ﺗﯿﻤﻮﺭ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺍﻭ ﺑﻪ ﺍﻧﺪﮐﺎﻥ ﺳﺮﺧﺲ ﺁﻣﺪ ﻭ ﻣﺪﺗﯽ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺟﺎ ﻣﻘﯿﻢ ﺷﺪ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ : ﻧﺴﻠﻢ ﺍﺯ ﺍﺻﻞ ﺍﺻﯿﻼﻥ ﺧﺠﻨﺪﺳﺖ ﺍﺯ ﻗﺪﯾﻢ ﮔﺮ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﺍﻧﺪﮐﺎﻧﺴﺖ ﺍﯾﻦ ﺯﻣﺎﻥ ﻣﺎﻭﺍﯼ ﻣﻦ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﯾﻮﺳﻒ ﺑﺪﯾﻌﯽ ﺷﺎﻋﺮ ﺩﯾﮕﺮﯼ ﺍﺯ ﺍﻭﺍﺧﺮ ﺩﻭﺭﻩ ﺗﯿﻤﻮﺭﯾﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻋﻠﻢ ﻋﺮﻭﺽ ﻭ ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻭ ﺑﺪﺍﯾﻊ ﺷﻌﺮﯼ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺑﻮﺩ. ﺍﺯ ﺳﻤﺮﻗﻨﺪ ﺑﻪ ﻫﺮﺍﺕ ﻭ ﺍﺯ ﻫﺮﺍﺕ ﺑﻪ ﺳﺮﺧﺲ ﺁﻣﺪ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻣﺪﺗﯽ ﺍﻗﺎﻣﺖ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 897 ﻩ . ﻕ ﺩﺭ ﺳﺮﺧﺲ ﺩﺭﮔﺬﺷﺖ ﻭ ﺩﺭ ﻣﺰﺍﺭ ﺑﺎﺑﺎﻟﻘﻤﺎﻥ ﺳﺮﺧﺴﯽ مدفون گرديد.

ﻧﮑﺎﺕ ﺩﯾﮕﺮ ﺗﺎﺭﯾﺨﯽ ﺍﺭﺗﻘﺎﺀ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺳﺮﺧﺲ

ﺟﺬﺏ ﻭ ﺩﻋﻮﺕ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻧﻔﺮ ﺍﺯ ﻋﻠﻤﺎ ﻭ ﺣﮑﻤﺎ ﻭ ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪﺍﻥ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺟﻬﺖ ﺗﺪﺭﯾﺲ ﺩﺭ ﺣﻮﺯﻩ ﻋﻠﻤﯿﻪ ﺳﺮﺧﺲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﻼﻣﻪ ﺳﻌﺪﺍﻟﺪﯾﻦ ﺗﻔﺘﺎﺯﺍﻧﯽ ﻣﺘﻮﻓﺎﯼ 792 ﻩ . ﻕ ﺧﻮﺩ ﺍﺯ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎﯼ ﺑﺎﺭﺯ ﺑﺎﻻ ﺑﻮﺩﻥ ﺳﻄﺢ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺍﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺍﺳﺖ . ﻣﺜﻼ ﺩﺭ ﻗﺮﻥ ﭼﻬﺎﺭﻡ ﺍﻣﺎﻡ ﺍﺑﻮﻋﻠﯽ ﻓﻘﯿﻪ ﻣﺘﻮﻓﺎﯼ 389 ﻩ . ﻕ ﺩﺭ ﺳﺮﺧﺲ ﺣﻮﺯﻩ ﻋﻠﻤﯿﻪ ﭘﺮﺭﻭﻧﻘﯽ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﺍﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺍﺑﻮﺍﻟﺨﯿﺮ ﺑﺮﺍﯼ ﺗﮑﻤﯿﻞ ﺗﺤﺼﯿﻼﺕ ﺧﻮﺩ ﺍﺯ ﻣﺮﻭ ﮐﻪ ﻣﻌﺮﻭﻓﺘﺮﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺁﻥ ﺯﻣﺎﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﺑﻪ ﺳﺮﺧﺲ ﺁﻣﺪﻩ ﻭ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺟﺎ ﺑﻪ ﺗﮑﻤﯿﻞ ﺗﺤﺼﯿﻼﺕ ﻓﻘﻬﯽ ﻭ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻗﺮﺁﻥ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻪ ﺍﺳﺖ. ﻭ ﻧﯿﺰ ﺷﺨﺼﯿﺖ ﻋﻠﻤﯽ ﺩﯾﮕﺮﯼ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺍﻣﺎﻡ ﺍﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﺻﺎﺑﻮﻧﯽ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺗﺤﺼﯿﻼﺕ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎﻥ ﺭﺳﺎﻧﯿﺪﻩ ﺍﺳﺖ . ﻭ ﯾﺎ ﺩﺭ ﻗﺮﻥ ﭘﻨﺠﻢ ﻫﺠﺮﯼ ﺷﯿﺦ ﺍﻻﺳﻼﻡ ﺍﺣﻤﺪ ﺟﺎﻡ ﯾﮑﯽ ﺍﺯ ﻓﺮﺯﻧﺪﺍﻥ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﺑﺮﻫﺎﻥ ﺍﻟﺪﯾﻦ ﻧﺼﺮ ﺑﺮﺍﯼ ﺗﺤﺼﯿﻼﺕ ﻋﺎﻟﯿﻪ ﺑﻪ ﺳﺮﺧﺲ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻩ ﻭ ﺍﻭ ﻫﻢ ﺍﺯ ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪﺍﻥ ﻋﺼﺮ ﺧﻮﯾﺶ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ. ﯾﮑﯽ ﺍﺯ ﻧﻮﺍﺩﮔﺎﻥ ﻋﺎﺭﻑ ﻣﺸﻬﻮﺭ ﺩﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺍﺑﻮﺍﻟﻤﮑﺎﺭﻡ ﻣﺤﻤﺪ ﺍﺯ ﻧﻮﺍﺩﮔﺎﻥ ﺍﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺍﺑﻮﺍﻟﺨﯿﺮ ﻣﻠﻘﺐ ﺑﻪ ‏«ﻣﻄﯿﻊ ‏» ﺍﺯ ﻣﺤﺪﺛﺎﻥ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﻗﺴﻤﺘﯽ ﺍﺯ ﺗﺤﺼﯿﻼﺕ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺳﺮﺧﺲ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎﻥ ﺭﺳﺎﻧﯿﺪﻩ ﻭ ﺍﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ﻋﺒﺪﺍﻟﻌﺰﯾﺰﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪﺑﻦ ﺳﺮﺧﺴﯽ ﺻﺎﺣﺐ ﮐﺘﺎﺏ ﻧﺤﻮﺍﻟﮑﺒﯿﺮ ﺩﺭ ﻗﺮﻥ ﭼﻬﺎﺭﻡ ﺣﻮﺯﻩ ﺩﺭﺳﯽ ﺩﺭ ﻣﺴﺠﺪ ﺗﺮﺟﻤﺎﻧﯿﻪ ﺳﺮﺧﺲ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ. ﺩﺭ ﻗﺮﻥ ﺷﺸﻢ ﻫﺠﺮﯼ ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪﺍﻥ ﺩﯾﮕﺮﯼ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﮐﻤﺎﻝ ﺭﺳﯿﺪﻩ ﺍﻧﺪ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺍﺑﻮﺍﻟﺤﺴﻦ ﺑﯿﻬﻘﯽ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺑﻪ ‏«ﺍﺑﻦ ﻓﻨﺪﻕ ‏» ﺻﺎﺣﺐ ﺗﺎﺭﯾﺦ ﺑﯿﻬﻖ ﺿﻤﻦ ﺍﯾﻦ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺷﻬﺮﻫﺎﯼ ﺑﯿﻬﻖ، ﻧﯿﺸﺎﺑﻮﺭ ﻭ ﻣﺮﻭ ﺗﺤﺼﯿﻞ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺩﺭ ﺳﺮﺧﺲ ﺗﺤﺼﯿﻼﺕ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺗﮑﻤﯿﻞ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﺩﺭ ﻫﻤﯿﻦ ﻗﺮﻥ ﺍﻣﯿﺮ ﺳﺮﺧﺲ ﻣﺪﺭﺳﻪ ﺍﯼ ﺳﺎﺧﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺣﮑﻢ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﺗﺎﻣﯿﻦ ﺍﺳﺘﺎﺩﺍﻥ ﺁﻥ ﺍﺯ ﺍﺋﻤﻪ ﻭ ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪﺍﻥ ﺑﺨﺎﺭﺍ ﺩﻋﻮﺕ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﺍﻣﺎﻡ ﮐﺒﯿﺮ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻋﻠﻤﺎﯼ ﺑﻨﺎﻡ ﺑﺨﺎﺭﺍ ﺑﻮﺩ ﺑﺮﺍﯼ ﺗﺪﺭﯾﺲ ﺑﻪ ﺳﺮﺧﺲ ﺁﻭﺭﺩ ﻭ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﺣﻮﺯﻩ ﻋﻠﻤﯽ ﺑﻪ ﺗﺪﺭﯾﺲ ﺍﺷﺘﻐﺎﻝ ﺩﺍﺷﺖ. ﯾﮑﯽ ﺩﯾﮕﺮ ﺍﺯ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎﯼ ﺳﻄﺢ ﻋﻠﻤﯽ ﺑﺎﻻﯼ ﺳﺮﺧﺲ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﻌﻈﻤﯽ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺍﺑﻮﺍﻟﻔﻀﻞ ﺑﯿﻬﻘﯽ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 563 ﻩ . ﻕ ﺩﺭ ﺳﺮﺧﺲ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ.

اسماعيل عليميرزايي

مهدی علیمیرزایی

مهدي عليميرزايي خبرنگار صدا و سيما هم چنين گزارش داد:

همایش بزرگ گرامیداشت تعزیه خوانی در سرخس برگزار شد
این همایش که در نوع خود بی نظیر بود به بیان حوادث عاشورا و قیام امام حسین پرداخت که با استقبال زیاد مردم و دانش آموزان و معلمان روبرو شد.
بی بی میمنت موسویان معاون ابتدایی اداره آموزش و پرورش سرخس در این باره گفت: برای اولین بار هست که با چنین صحنه زیبایی در سرخس روبرو شده ام و از همه دست اندرکاران برگزاری تعزیه خوانی تشکر می کنم که همه ما را سفری به کربلا و عاشورا برد.
علی گزمه کارشناس آموزش متوسطه آموزش و پرورش اعتقاد دارد که مراسم تعزیه خوانی می تواند عمق بخشی به ایمان مردم داشته باشد و بی شک حادثه عاشورا تا حد زیادی می شود با این همایشها ترسیم کرد تا تاثیر شگرفی در اذهان عمومی جامعه بویژه جوانان داشته باشد چرا که زنده نگه داشتن قیام کربلا تا ظهور حجت حق انشالله ادامه خواهد داشت.
حمزه شجاع کارشناس روابط عمومی و دبیر این همایش با اشاره به اهمیت برگزاری چنین همایش هایی و تاثیرگذاری آن در بین قشر جوان گفت: قطع یقین بدانیم که مبارزه با جنگ نرم از همین جا شروع می شود و از گروه تعزیه خوانی حضرت ابوالفضل عباس مشهد برای اجرای نمایش دعوت کردیم و به لطف خدا با استقبال زیادی روبرو شده ایم.
مدیر آموزش و پرورش سرخس در این باره می گويد که ما در سرخس هم دنبال آموزش هستیم و هم باید بعد معنوی دانش آموزان را تقویت کنیم که برای اولین بار تصمیم گرفته شد همایش بزرگ گرامیداشت تعزیه خوانی را در سرخس برگزار کنیم که انشالله برگزاری چنین همایشهایی ادامه خواهد داشت.
عباس دادمحمدی در پایان یادآور شد که ما هر چه بتوانیم در بعد معنوی دانش آموزان کار کنیم و حادثه عاشورا و قیام کربلا را در بین جوانان بازگو کنیم در آینده جامعه ای خواهیم داشت که بیمه اهل بیت خواهد بود.

مهدی علیمیرزایی خبرگزاری صدا و سیما سرخس

نسیم سرخس

نسيم سرخس

نسیم سرخس

  متن لوح تقدیر بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت بدین شرح است: جناب آقای ابوالفضل نعمتی رئیس محترم روابط عمومی شرکت پالایش گاز شهید هاشمی نژاد سرخس احراز مقام و رتبه برتر رشته تبلیغات در هفتمین جشنواره روابط عمومی برتر صنعت نفت نشان از خدمات صادقانه و روحیه مسئولیت پذیری و حسن فعالیت شماست، عملکرد امید بخش جنابعالی در تحقق اهداف ارتباطی و اطلاع رسانی صنعت نفت موجب دلگرمی همه همکاران است. از خداوند عزت و توفیق روز افزونتان در خدمتگزاری به آرمان های نظام مقدس جمهوری اسلامی را مسئلت دارم. تقدیرنامه پالایشگاه گاز سرخس گفتنی است: روابط عمومی شرکت پالایش گاز شهید هاشمی نژاد سرخس در سال گذشته نیز در ششمین دوره جشنواره مذکور، توانسته بود در رشته ارتباطات رسانه ای رتبه برتر را در سطح وزارت نفت کسب نماید.

خبرگزاري ساريكا-  با توجه به تاکیدات مکرر امام خامنه ای درباره اهمیت کتابخوانی و گسترش آن در سلسله گزارشاتی با عنوان «گسترش فریضه کتابخوانی» به اهمیت و راهکارهایی برای گسترش این فریضه می پردازد. امام خامنه ای درباره اهمیت کتابخوانی می فرمایند: کتابخوانى چيزى است كه براى يك ملت، فريضه است؛ واجب و لازم است. نگاهی به سرانه مطالعه در سایر کشورها چون ژاپن، انگلیس و مقایسه آن با وضعیت فعلی جامعه ما تامل برانگیز است. در اینجا بنا نیست مقایسه داشته باشیم و لیکن واضح و روشن است که مطالعه یک امر ضروری برای جامعه می باشد و بعید است فرد یا افرادی باشند که صرف دارا بودن مدرک تحصیلی خود را بی نیاز از مطالعه بدانند. مطالعه امریست که زمان و مکان، سن و یا جنس نمی شناسد. آن کودک ۳ ساله ای که صرفا برای بازی و سرگرمی والدینش برای او کتاب می خوانند. دانش آموز یا دانشجویی که برای ارائه تحقیق علمی کتاب می خواند. افرادی که در اوقات فراغت خود کتاب می خواند. در نهایت می بینیم که به هر علت و هر انگیزه که مراجعه به کتاب می شود نتیجه  آن یکی است، ارتقای دانش، بینش و شعور. اگر امروز حضرت آقا دغدغه پایین بودن سرانه مطالعه در کشور را دارند و مطالعه را یک امر ضروری می دانند، نگران نسل جوان و به بیانی آینده سازان این مرز و بوم هستند که در آینده ای نزدیک سرزمینی که میراث گرانقدر خون هزاران شهید و بنیانگذار کبیر انقلاب می باشد را به این نسل خواهیم سپرد نسلی که می بایست دارای بصیرت در تمام زمینه ها، فرهنگی، دینی و علمی باشد و این محقق نمی گردد مگر در سایه مطالعه و ارتقای دانش. و لیکن جای سوال دارد، جامعه ایران اسلامی که خود پرچمدار کتاب و کتابخوانی بوده است نمی بایست وضعیتی  بهتر این را داشته باشد حال آنکه در حال حاضر اکثر مراجعین به کتابخانه ها را دانش آموزان و دانشجویانی تشکیل می دهند که صرفا جهت کسب نمره بهتر در امتحانات طول سال تحصیلی (که البته در جای خود که اگر جهت درک بهتر مطالب درسی باشد تحسین بر انگیز است) و نه برای درک بهتر مطالب درسی و دانش افزایی، لذا در عرصه های فرهنگی برنامه ریزی طولانی مدت می طلبد و در عرصه ارتقای فرهنگ مطالعه و کتابخوانی  همتی مضاعف و برنامه ریزی کلان  بایستی داشته باشیم که این مورد متولی خاصی نمی خواهد. در اولین گام این والدین هستند که نقش بسزایی در مانوس کردن کودکان با کتاب دارند و وقتی کودک ما با کتاب آشنا شد و هر شب با داستانهایی که در دل خود دریایی از اطلاعات و به عنوان مثال  جدال همیشگی حق و باطل در کلیه داستانها و پیروزی حق و حقیقت که تشویق  راستی و صداقت  در او می باشد را ارائه می دهند به خواب می رود آن شخصیتی خواهد شد که آمال و آرزوی همه اولیا می باشد در کنار این مطمئنا والدین نمی توانند به هزاران هزار سوال کودک که از دنیای پیرامون  خود دارد  پاسخ دهند. بعد از آن  مهد کودکها و مربیان مهدها، مسئولیت بسیار سنگینی بر عهده دارند با توجه به اینکه در عصر حاضر بنا به شرایطی که در آن قرار داریم همه کودکان تجربه حضور در مهد کودکها را دارند، با مقطع سنی سرو کار دارند که آماده شکل گیری هر عادت مثبت یا منفی، بهنجار یا نابهنجار می باشد، لذا در این سنین است که مربی می تواند ساعتی را جهت آشنایی این عزیزان با کتاب و قصه گویی اختصاص دهد و در کنار سایر مهارتها، تقویت مهارت خواندن و مسیر دسترسی به دانایی که همان کتابخوانی و مطالعه می باشد را نشان دهد. در گام بعدی آموزش و پرورش به عنوان خانه دوم، با اجرای سیاستهایی می تواند این مورد را تقویت و انگیزه را ایجاد نماید که متاسفانه  شاهد خلا مواردی چون زنگ کتابخوانی و مطالعه، خلاصه برداری کتاب و حضور در کتابخانه ها و … هستیم. در کنار همه این ها دولتمردان نیز می توانند با ساخت و توسعه کتابخانه ها در جای جای شهر ها و روستاها، در  دسترسی بهتر و سریعتر به کتاب و اطلاعات نقش موثری را ایفا کنند. اما وقتی صحبت از کتاب و کتابخوانی به میان می آید، گفته می شود با رشد فزاینده تکنولوژی و دسترس پذیری خانواده ها به منابعی چون اینترنت، دیگر نیازی به کتاب نخواهیم داشت، مطمئنا استفاده از کتاب کاهش داشته است، اما در کنار مزایای که استفاده از دنیای وب و فضای مجازی دارد، متاسفانه روش کپی برداری اطلاعات از رسانه هایی چون اینترنت که به آنی صورت می گیرد (که البته صحت و سقم آن  اطلاعات هم متخصص و آشنا به فن می خواهد و متاسفانه بعضا حتی فرد زحمت مطالعه آن را هم به خود نخواهد داد) نه تنها هیچ کمکی به درک مطالب و دانش افزایی نمی کند بلکه ترویج سستی و آماده خواهی در بین نسل جوان ایجاد شده و به بیانی دیگر در آینده ای نزدیک دیگر یادگیری عمیق در حوزه های مختلف وجود نخواهد داشت که این جای نگرانی بسیار دارد. بنا به فرمایش مقام معظم رهبری «هیچ چیز جای کتاب را نمی گیرد» و به عبارتی دیگر منبعی مطمئن، تاثیرگذار، دسترس پذیر و قابل استناد تر از کتاب وجود ندارد. 

نسيم سرخس

مهدي عليميرزايي

مهدي عليميرزايي- خبرنگار خبرگزاری صدا و سیما

مهدي عليميرزايي- خبرنگار خبرگزاری صدا و سیما

مهدي عليميرزايي

تمدن/ به مناسبت بزرگداشت روز حافظ، اولين همايش حافظ شناسي و آيين تجليل از شاعران و هنرمندان سرخس در سالن تربيت شهرستان برگزار شد.

همچنين "سند گل" رئيس اداره تعاون روستايي سرخس از خريد تضميني وش پنبه تا پايان دي ماه امسال در شهرستان خبر داد.

مهدی علیمیرزایی سرخس

سرخس/گردهمايي مسئولان هيئت هاي مذهبي در سرخس برگزار شد.

*رئيس اداره تبليغات اسلامي سرخس از برگزاري همايش بزرگ مداحان و پيرغلامان اهل بيت(ع) در شهرستان سرخس خبر داد.

نسیم سرخس

نسیم سرخس

نسيم سرخس