گزارشی درباره عوامل تخریب مراتع شهرستان مرزی

62هزارهکتار از مراتع سرخس درحال تبدیل به بیابان

نویسنده : محمد علی تمدن

از 361 هزار و 473 هکتار مراتع شهرستان سرخس، 18.2 درصد معادل 65 هزار و 790 هکتار مراتع متراکم با پوشش خوب و 64.6 درصد معادل 233 هزار و 535 هکتار مراتع متوسط و 19.12 درصد معادل 62 هزار و 148 هکتار مراتع فقیر است که رو به بیابانی‌شدن است؛قرار گرفتن مراتع در معرض فرسایش بادی و آبی خاک ، چرای بی‌رویه دام ،خشکسالی‌ها و تبدیل شدن‌مراتع به دیمزارها و ...  همگی از جمله عوامل تخریب مراتع سرخس است. به گزارش خراسان رضوی، مراتع  جلگه سرخس و کوهپایه‌های آن که جزو مراتع حاصلخیز برای  پرورش گوسفندان قره‌کل که به خز ایرانی شهرت یافته بود، محسوب می‌شد، با ورود تراکتور به سرخس از سال 54  کم‌کم به سمت مراتعی فقیرو بیابانی پیش رفت و با تبدیل مراتع به دیمزار که ممکن بود برخی از سال‌ها محصولی داشته باشد، رفته‌رفته از غنای آن کاسته شد.  بادها و توفان‌های شن  و خشکسالی‌های پی‌در پی، هم مراتعی را که تخریب و دیمزار شده بود، بر باد داد و هم نسل خز ایرانی را رو به انقراض برد. 

مرتع‌داران چه می‌گویند؟

مسعود نصیری مرتع‌دار روستای چاله زرد سرخس می‌گوید: چند سالی، برخی افراد مراتع را تخریب می‌کردند و کسانی که چندین سال مراتع را تبدیل به دیمزار کردند هنوز هم هستند و الان در همان اراضی گندم می‌کارند؛ برخی ماموران این رفتار آن‌ها را گزارش نمی‌کنند.  

جان محمد دادمحمدخانی مرتع‌دار دیگر می‌گوید: ما هم پروانه مرتع داریم و هم مرتع قرق داریم.

19درصد مراتع به سمت بیابانی شدن 

رئیس اداره منابع طبیعی شهرستان سرخس با ارائه آماری از وضعیت سرخس به خراسان گفت: شهرستان مرزی سرخس با 539 هزار و 688 هکتار مساحت 361 هزار و 473 هکتار مراتع دارد که از این میزان 18.2 درصد معادل 65 هزار و 790 هکتار مراتع متراکم با پوشش خوب و 64.6 درصد معادل 233 هزار و 535 هکتار مراتع متوسط و 19.12 درصد معادل 62 هزار و 148 هکتار مراتع فقیر دارد که رو به بیابانی شدن است.مهندس رمضان‌صدیق افزود:  مراتع سرخس در معرض هر دو فرسایش آبی و بادی است که میزان فرسایش آبی شهرستان سرخس بیشتر از 24 تن  در هکتار در سال است؛ در حالی‌که متوسط فرسایش آبی استان 14  تن در هکتار بوده و علت فرسایش آبی در سرخس فقر مراتع، پوشش گیاهی کم  و تبدیل مراتع به دیمزار و نوع رسوبی خاک و سازندهای زمین‌شناسی است.وی بیان کرد:  در شهرستان سرخس 166 هزار و 927 هکتار از اراضی تحت تاثیر فرسایش بادی قرار دارد که از این میزان 42 هزار و 674  هکتار با شدت زیاد 84 هزار و 746 هکتار با شدت متوسط و 39 هزار و 507 هکتار با شدت فرسایش کم بادی است و فرسایش‌های بادی در سه کانون عمده  صمدآباد و روستاهای اطراف آن سنگر و دولت‌آباد و دومین کانون یاس تپه تا خانگیران و سومین کانون گنبدلی تا چاله‌زرد است. وجود دام سبک مازاد بر ظرفیت، چرای مفرط در مراتع، تبدیل مراتع به دیمزار و تغییر کاربری، نوع و جنس خاک و تحت تاثیر قرارگرفتن از صحرای قره‌قوم ترکمنستان و مهم‌تر از همه توفان‌های شن و ریزدانه از عوامل عمده فرسایش بادی است.

گشت‌های شبانه روزی

وی گفت: برای حفاظت از عرصه‌های ملی با تشکیل یگان حفاظت منابع طبیعی و گشت‌های شبانه‌روزی از تغییر کاربری‌ها و شخم و شیار مراتع و تصرف آن در چند سال اخیر کاسته شده ولی به صفر نرسیده است. وی افزود: روند بیابانی‌شدن و تخریب تا دو سال قبل رو به افزایش بود ولی از دوسال قبل که مقداری بارندگی‌ها و اقلیم و وضعیت مراتع،  بهتر و روند بیابانی‌شدن کمتر شده، شاید بتوان گفت با احیا برابر شده است؛ از طرفی ممیزی‌شدن مراتع که مردم خودشان مرتع را کنترل می‌کنند خیلی تاثیر داشته است و در89 سامانه مرتع نماینده دامدار مشخص شده و خود آن‌ها مراتع را کنترل می‌کنند. ضمن این که شماره 1504 در اختیار مردم گذاشته شده و هر لحظه از شبانه‌روز می‌توانند تخریب، تصرف، آتش‌سوزی، قطع چوب و درخت و بوته‌کنی را اطلاع دهند. وی افزود : امسال حدود 90 هکتار و سال گذشته هم 90 هکتار را به صورت بوته‌کاری و بذر‌پاشی برای دامداران احیا کردیم؛ الان برای 30 مرتع طرح مرتع‌داری تهیه شده که طبق آن دامداران،  مراتع خودشان را احیا و  از آن بهره‌برداری می‌کنند که اکنون در 18 مرتع کار صورت گرفته است. امسال سال خوبی برای بیابان‌زدایی بود؛ سال 98 مقدار 2.5 میلیارد تومان از اعتبارات ملی اختصاص یافت و الان حدود 15 هزار هکتار تاغزار داریم. وی گفت:  متاسفانه از سال 54 که تراکتور زیادی وارد شهرستان سرخس شد تخریب مراتع هم شروع شد؛ علت عمده دیگر ریزگردها و تحت‌تاثیربودن منطقه ما از صحرای قره‌قوم است و در خواست‌هایی از دانشگاه و مرکز تحقیقات کرده‌ایم و پیشنهادهایی شده که عملیات احیا در کانون‌های شن انجام شود که جلوی ورود ریزگرد به کشور را بگیرد.

بیش از 90 درصد اراضی سرخس موقوفه و متعلق به آستان قدس رضوی است 

مدیر اداره املاک آستان‌‎قدس رضوی سرخس گفت: بیش از 90 درصد اراضی سرخس موقوفه و متعلق به آستان قدس رضوی است. مهندس محمد رضا برهمند افزود: حفاظت از زمین، آب و خاک در شهرستان  متولیانی مثل منابع طبیعی و جهاد کشاورزی دارد اما آستان‌قدس رضوی بر اساس مسئولیت اجتماعی و جایگاه شرعی خود، به حفظ و نگهداری منابع طبیعی کشور از جمله سرخس نگاه ویژه‌ای دارد و از جمله اقدامات ما ایجاد کمیته‌ای با حضور نمایندگان منابع طبیعی و در راس آن مدیرکل منابع طبیعی استان و نمایندگان‌عالی آستان‌قدس رضوی است؛ همچنین در کمیته بیابان‌زدایی شهر سرخس آستان‌قدس سالانه بودجه‌ای را برای جلوگیری از تخریب زمین و بیابان‌زدایی در شهرستان هزینه می‌کند که سالانه بیش از 200 میلیون تومان بودجه مصوب داریم که به آن کمیته تزریق می‌کنیم؛ برای فعالیت‌های منابع طبیعی در زمینه آبخیزداری، جنگل‌کاری، تاغ‌کاری و جلوگیری از فرسایش خاک هزینه می‌شود و لجستیک کامل وسایل و تجهیزات و خودروهای آستان‌قدس در شهرستان به این امر اختصاص پیدا می‌کند. از سوی دیگر در یکی دوسال گذشته به طور جدی از تخریب مراتع جلوگیری شده و مراتع تخریب‌شده را به حالت قبلی برگردانده‌ایم؛  تاکنون برای جلوگیری از تخریب،  به طول 25 کیلومتر مرز مراتع را از اراضی کشاورزی جداکرده‌ایم که امسال این میزان به 50 کیلومتر می‌رسد. علاوه بر آن گشت‌های یگان حفاظت آستان‌قدس به‌خصوص  در این فصل از سال که دامنه تخریب‌ها برای تبدیل مراتع به دیمزار بیشتر می‌شود، 25 درصد به توان آن‌ها افزوده شده است. وی گفت: یکی از برنامه‌های این مدیریت آموزش و اطلاع رسانی به مردم روستاها برای بیان تبعات تخریب مراتع و تبدیل‌شان به دیمزارهایی است که در سال‌های بارندگی اندک محصولی دارد و در سال‌های خشکسالی باعث ایجاد کانون‌های فرسایش خاک و ریزگرد خواهد شد و در سفرهای روستایی مردم را توجیه می‌کنیم؛ برنامه‌ریزی شده مراتع برای مردم درآمدزا باشد و با حمایت از دامداری و اختصاص دامداری‌ها به مردم، اکنون 50 دامداری سنتی را تبدیل به وضعیت سند‌دار کردیم که بتوانند تسهیلات دریافت کنند و به سمت صنعتی‌شدن بروند تا از تخریب مراتع جلوگیری شود یعنی درآمد دامداری‌ها را جایگزین کشت دیم کردیم.

احیای 320 هکتار مراتع 

وی بیان کرد: در بحث احیای حدود 320 هکتار مراتع که سال گذشته تخریب شده بود، با دستور دادستان و همکاری شورای تامین و حمایت فرماندار این میزان را به حالت قبل درآوردیم و آن‌ها را به دامداران تحویل دادیم و ما به افرادی مجوزدامداری و ایجاد جایگاه دام می‌دهیم که از منابع طبیعی پروانه داشته باشند و با  آن‌ها قرارداد می‌بندیم که بتوانند از تسهیلات دولت و جهاد کشاورزی برای تبدیل دامداری‌هایشان از سنتی به صنعتی اقدام کنند؛ این کار درراستای کمک به تامین پروتئین استان و سرخس است و مردم را تشویق می‌کنیم که به سمت درآمد پایدار بروند و این کار برای موقوفه هم بهتر خواهد بود.

وی افزود: ما سال گذشته 300 هکتار اراضی دیمی را که در مرتع کاشته شده بود با کمک شورای تامین خلع‌ید و محصول را  ضبط کردیم و اجازه ندادیم کسی که مرتع را تخریب کرده، گندمی را که کاشته است برداشت کند و این 300 هکتار را که ورود کردیم، سطح تخریب‌ها در سال گذشته به 20 هکتار رسید و آن 20 هکتار را هم دوباره امسال تخریب کردیم و از بین بردیم که متخلفان بدانند اگر مرتع را تبدیل به دیمزار کنند ما به شدت و با قدرت جلوگیری می‌کنیم و با منابع طبیعی گشت‌های همسوو مشترک داریم و وقتی شکایت می‌کنیم، هر دو با هم از تخریب‌گر شکایت می‌کنیم هم مالک و هم مدیر؛ دستگاه قضایی هم  در برخی مواقع یک روزه حکم می‌دهد و به صورت قاطع برخورد می‌کند.

فرسایش خاک درسرخس بالاتر ازمیانگین کشوری 

فرماندار سرخس گفت : بخشی از مراتع ما به دلیل زیاده‌خواهی برخی از بهره‌برداران و کمبود نظارت متاسفانه شکسته و تبدیل به دیمزارمی‌شود که فرسایش را بالا می‌برد و فرسایش خاک  در سرخس بالای 24 تن برای هر هکتار است که از میانگین استان بسیار بیشتر است به این‌ها باید وجود حدود 480 هزار دام بومی و حدود 100 هزار دام عشایری را اضافه کرد. محمد رضا رجبی‌مقدم افزود:  در دهه های قبل مجوزهایی برای دامداری و کوچ عشایر داده شده  است؛ در این فاصله زمانی بخشی از مراتع ما تخریب شده و مراتع را در سال‌هایی که بارندگی  بیشتر است، اغلب تبدیل به دیم می کنند. وی گفت: در بخشی از مراتع ما بعضا شیطنت‌هایی یا سهل انگاری‌هایی بوده که سالی یکی دوبار آتش‌سوزی شده که بخشی از مراتع ما آسیب دیده است؛ در بحث فرسایش بادی هم مراتع  ما تحت‌تاثیر بادهای صحرای قره‌قوم است و دام سبک مازاد بر ظرفیت و چرای مفرط و تبدیل مراتع به دیمزار و تغییر کاربری‌هایی که صورت می گیرد و جنس خاک که ریزدانه است، همه از عوامل تخریب مراتع سرخس است. فرماندار سرخس افزود: مناطق غرب شهرستان و منطقه خانگیران باید قرق شود و تبدیل به تاغزار شود؛ اکنون با پیگیری‌هایی که داشتیم بیشتر از 1.5 میلیارد تومان برای احیای مراتع اختصاص ندادند . در جنوب شهرستان که متعلق به آستان‌قدس است در طرحی که پیاده شد 17 تعاونی مرتع‌داری توسط مردم اجرا شد که مراتع توسط مردم حفظ و صیانت و  همچنین بهره برداری شود؛ در سمت غرب شهرستان که عرصه‌ها متعلق به منابع طبیعی است و بین 80 تا 100 هزار هکتار را شامل می‌شود قرار است همین سبک و سیاق مدیریت شود با توجه به این که پلاک ثبتی ما با کلات تفکیک نشده ما پیگیر تفکیک هستیم که  حفظ و صیانت و نگهداری و احیای مراتع را به مردم و تعاونی‌ها واگذار کنیم

شماره : 20572 - ۱۳۹۹ دوشنبه ۲۲ دي صفحه اول و سوم خراسان رضوي و صفحه اول و چهارام شهرستان هاي خراسان رضوي

گزارشی درباره عوامل تخریب مراتع شهرستان مرزی

62هزارهکتار از مراتع سرخس درحال تبدیل‌شدن به بیابان

 تمدن-از 361 هزار و 473 هکتار مراتع سرخس، 18.2 درصد معادل 65 هزار و 790 هکتار مراتع متراکم با پوشش خوب و 64.6 درصد معادل 233 هزار و 535 هکتار مراتع متوسط و 19.12 درصد معادل 62 هزار و 148 هکتار مراتع فقیر است که رو به بیابانی‌شدن می رود؛قرار گرفتن مراتع در معرض فرسایش بادی و آبی خاک ، چرای بی‌رویه دام ،خشکسالی‌ها و تبدیل شدن‌مراتع به دیمزارها و ...  همگی از جمله عوامل تخریب مراتع سرخس است. 

به گزارش خراسان رضوی، مراتع  جلگه سرخس و کوهپایه‌های آن که جزو مراتع حاصلخیز برای  پرورش گوسفندان قره‌کل که به خز ایرانی شهرت یافته بود، محسوب می‌شد، با ورود تراکتور به سرخس از سال 54  کم‌کم به سمت مراتعی فقیرو بیابانی پیش رفت و با تبدیل مراتع به دیمزار که ممکن بود برخی از سال‌ها محصولی داشته باشد، رفته‌رفته از غنای آن کاسته شد.  بادها و توفان‌های شن  و خشکسالی‌های پی‌در پی، هم مراتعی را که تخریب و دیمزار شده بود، بر باد داد و هم نسل خز ایرانی را رو به انقراض برد. صدیق رئیس منابع طبیعی سرخس با ارائه آماری از وضعیت سرخس به خراسان گفت: شهرستان مرزی سرخس با 539 هزار و 688 هکتار مساحت 361 هزار و 473 هکتار مراتع دارد که از این میزان 18.2 درصد معادل 65 هزار و 790 هکتار مراتع متراکم با پوشش خوب و 64.6 درصد معادل 233 هزار و 535 هکتار مراتع متوسط و 19.12 درصد معادل 62 هزار و 148 هکتار مراتع فقیر دارد که رو به بیابانی شدن است.برهمند مدیر اداره املاک آستان‌‎قدس رضوی سرخس افزود: بیش از 90 درصد اراضی سرخس موقوفه و متعلق به آستان قدس است. وی  گفت: حفاظت از زمین، آب و خاک در شهرستان  متولیانی مثل منابع طبیعی و جهاد کشاورزی دارد اما آستان‌قدس رضوی بر اساس مسئولیت اجتماعی و جایگاه شرعی خود، به حفظ و نگهداری منابع طبیعی کشور از جمله سرخس نگاه ویژه‌ای دارد و از اقدامات ما ایجاد کمیته‌ای با حضور نمایندگان منابع طبیعی و در راس آن مدیرکل منابع طبیعی استان و نمایندگان‌عالی آستان‌قدس است.

 شماره : 20572 - ۱۳۹۹ دوشنبه ۲۲ ديماه صفحه اول و سوم خراسان رضوي

به گزارش خبرنگار نسیم سرخس، شهرستان مرزي سرخس در انتهاي صحراي قره قوم قرار دارد و از آب و هوايي صحرايي و نيمه صحرايي برخوردار است.

ايجاد کانون‌های شديد طوفان‌های شن و ريزگردها در سرخس

شرايط اقليمي و عوامل مختلف انساني، از بين بردن مراتع به‌عنوان كشت ديم، از بين رفتن تعادل دام و مرتع، خشكسالي هاي پی‌درپی و كمبود نزولات آسماني باعث كاهش شديد سطح رویش‌های مرتعي و ايجاد کانون‌های شديد طوفان‌های شن و ريزگردها در شهرستان سرخس شده است.

گرچه از سال‌های ۱۳۵۰ آن‌هم براي بهره‌برداری از منابع گازي، منطقه خانگيران مالچ پاشي و تاغ كاري شده است و در سال‌های پس از انقلاب هم اقداماتي شده اما اين تلاش‌ها در برابر روند فزاينده تخريب ناچيز است.

اگر به لحاظ آموزش‌های فرهنگي و چهره به چهره با دامداران و به‌خصوص ديم كاران كه با حمايت برخي نهادهای رسمي به‌جای توسعه مراتع با كشت دیم‌های بی‌حاصل و بسيار كم بازده نه‌تنها دسترنجي هم به دست نمی‌آورند بلكه همان مراتع ناچيز را با گونه‌های كم ياب و منحصربه‌فرد از بين می‌برند و باعث از بين رفتن خاك زراعي كه يك سانتيمتر مكعب آن ۷۰۰ سال طول می‌کشد تا ايجاد شود با اين اعمال به‌راحتی از بين می‌رود و يا به دليل نبود پوشش گياهي از طريق باران و سيلاب وارد كشف رود شده و از طريق رودخانه هريرود تجن از مملكت خارج و يا از طريق توليد گردوخاک و ريزگرد از دسترس خارج می‌شود.

زنگ خطر ریزگردها در سرخس

همه اين خبرها زنگ خطري است تا به هوش باشيم و اکنون‌که می‌توانیم با فرهنگ‌سازی و هزينه كم جلو تخريب را بگيريم شايد در آينده با صرف هزینه‌های زياد نتوانيم اين ثروت خدادادي را حفظ كنيم و جلو ريزگردها در منطقه و شهرستان‌های استان و حتي کلان‌شهر مشهد را بگيريم.

يك شهروند و كشاورز سرخسي به خبرنگار نسیم سرخس، گفت: حفظ منابع طبيعي حفظ حيات موجودات زنده است و تخریب منابع طبيعي نابودي انواع گونه‌های جانوري را در منطقه به دنبال داشته و اكنون نيز براي انواع پوشش گياهي و فرسايش خاك تهديد جدي به‌حساب می‌آید.

مراتع سرخس هرروز فقیرتر می‌شود

اسماعيل آذري از دامداران و كشاورزان ديمه كار سرخس به خبرنگار نسیم سرخس، می‌گوید: چند سال است كه احساس می‌کنم مراتع سرخس هرروز فقیرتر از قبل می‌شود و عوامل بسيار زيادي در این امر دخیل هستند، ازجمله دام‌های بسيار زيادي كه مميزي نداشتند از ساير شهرستان‌های استان وارد سرخس می‌شدند و اين عامل مهمي براي از بين رفتن مراتع و فقير شدن آن‌ها بود و هيچ انگیزه‌ای براي احيا و كمك به منابع طبيعي نداشتيم.

وی تصریح کرد: ۱۵ هكتار مرتع را براي احيا در اختيار منابع طبيعي قرار داديم؛ حتي در عمق ۱٫۵ کیلومتر منابع طبيعي مديريت كند و ما هزینه‌های تاغ كاري را هم خودمان پرداخت می‌کنیم تا هم ما و هم مردم از طبيعت بهره‌مند شويم؛ اين كار باعث جلوگيري از ريزگردها می‌شود و هم منبع غني براي دام‌ها است، ولي خواهش ما اين است كه مسئولان ‌همكاري لازم را با دامداران داشته و از دام‌هایي كه متعلق به اينجا نيست و هیچ‌گونه مجوز و مميزي ندارند، جلوگیری کنند.

مساحت كل شهرستان سرخس ۵۴۲ هزار هكتار است

محمدرضا قويدل رئيس اداره منابع طبيعي بخش مرزداران سرخس در گفتگو با خبرنگار نسیم سرخس، اظهار کرد: در بخش مرزداران ۱۲ پلاك داريم كه سند مالكيت دولت در اين پلاک‌ها محرز شده و دولت توانسته سند شش‌دانگ تهيه كند.

وی تصریح کرد: مساحت كل شهرستان سرخس ۵۴۲ هزار هكتار است که از اين مقدار حدود ۲۰۰ هزار هكتار مساحت بخش مراتع مرزداران بوده كه بهترين مراتع و بهترين داروهای گياهي، بهترين جنگل‌های پسته وحشي و جنگلي در این بخش وجود داشته و پسته ارگانيك در اينجا توليد می‌شود.

رئيس اداره منابع طبيعي بخش مرزداران سرخس بیان کرد: مراتع مرزداران مراتع قشلاقي است و هر دامدار بايد عوارض پروانه چرای دام را در قالب ماده ۴۷ قانون عوارض كه بخشي از درآمدهای دولت است بپردازد و هرساله ميزان آن به ما ابلاغ می‌شود و یک‌هزارم نرخ قيمت دام بابت عوارض پروانه چرای دام در حق دولت از دامدار اخذ می‌شود كه ۴۹۵ تومان است.

دام خلاف پروانه براي دامدار خسارت است

قویدل بابیان اینکه دام خلاف پروانه براي دامدار خسارت است، اظهار داشت: دامداري كه اقدام به تعليف ۵۰۰ رأس دام بدون پروانه در منطقه مرتعي انجير بلاغ كرده بود علاوه بر خسارت سه روز به مبلغ ۱۵ ميليون ريال و مبلغ ۴۹۵ ميليون ريال از سوي دادگستري بابت هر رأس دام ۹۹ هزار تومان جريمه شد و شخص ديگري در قرق صمدآباد به مبلغ ۱۵۰ ميليون ريال جريمه شد.

وی عنوان کرد: در منطقه صمدآباد قبل از این براثر طوفان‌های شن درب خانه‌ها باز نمی‌شد و با ماشین‌آلات سنگين درب خانه‌هاي مردم باز می‌شد و آن‌ها را نجات می‌دادند که در سال‌های اخير در مساحت سه هزار هكتار تاغ كاری و آتريپلكس كاري شده و اکنون وضعيت بهتري دارد.

تخریب مراتع واویلا و برخورد با متخلفان

رئيس اداره منابع طبيعي بخش مرزداران سرخس اضافه کرد: مدتی قبل دو دستگاه تراكتور كه شبانه مراتع تخته واويلا را تخريب می‌کردند توسط مأموران منابع طبيعي، آستان قدس رضوی و نيروي انتظامي توقيف و متخلفان تحويل مراجع قانوني شدند.

قویدل اظهار کرد: دامداران را به همكاري با منابع طبيعي تشویق کرده‌ایم كه با كاشت بوته‌های مرتعي و نهال‌های مرتعي، مراتعشان را بارور كرده و سپس بهره‌برداری كنند.

وی تصریح کرد: دام‌های مهاجر غیرمجاز و مازاد  هم گاهي از راه‌های مخفي وارد می‌شوند كه با همکاری دهياران و شوراها و با دستور مقام قضايي آن‌ها از منطقه خارج می‌کنیم.

اجراي طرح هميار طبيعت در بخش مرزداران

رئيس اداره منابع طبيعي بخش مرزداران سرخس خاطرنشان کرد: با اجراي طرح هميار طبيعت و مروج افتخاري كه براي ۱۰۰ نفر در بخش مرزداران صادرشده، امیدواریم بتوانيم ضمن جلوگيري از تخريب مراتع به ارتقاي فرهنگ منابع طبيعي كمك كنيم.

دبیر نظام صنفي كشاورزي شهرستان سرخس هم به خبرنگار نسیم سرخس، می‌گوید: در سرخس بحث ريزگردها را داريم كه از صحراي قره قوم ترکمنستان ‌هم وارد می‌شود و در منطقه هم ريزگرد توليد می‌شود.

ریزگردها در منطقه تولید می‌شود

علی‌اصغر صفاییان اظهار کرد: كشت و كارهاي بی‌رویه ازجمله كشت ديم كه عده‌ای مراتع را تخريب می‌کنند، عوامل زیست‌محیطی ديگر و اثرات بی‌آبی و خشكسالي هاي پی‌درپی به توليد ريزگرد در شهرستان سرخس كمك می‌کند و به علت عدم رهاسازی آب زیست‌محیطی از سد دوستی، وجود سد دوستي هم تأثیر منفی بر محیط زیست دارد و چنانچه چاره‌ای انديشيده نشود ريزگردها به سمت ديگر شهرستان‌های هم‌جوار و حتي کلان‌شهر مشهد سرايت خواهد كرد.

رئيس اداره منابع طبیعی شهرستان سرخس در گفتگو با خبرنگار نسیم سرخس، گفت: قبل از اينكه خاك در سرخس تثبيت بشود پروژه مالچ پاشي را اجرا می‌کنیم.

حمیدرضا سینایی اظهار داشت: در منطقه خانگيران از سال‌های ۵۱ و ۵۲ مالچ پاشي كار شده و در منطقه خانگيران خاکش را تثبيت کرده‌ایم؛ همچنین با مجوز اداره كل منابع طبيعي استان پروژه هرس درختان تاغ را امسال در سطح ۱۰۰ هكتار در شهرستان سرخس براي حفظ از آفت انجام داديم.

اجرای پروژه بیابان‌زدایی ۲۴۳ هزار هکتاری

وی تصریح کرد: در عرصه بیابان‌زدایی پروژه‌ای داريم كه مطالعه شده و نام پروژه  ۲۴۳ هزار هكتاري كه حالت بيابان و صحرا و شن‌های روان است و حدود ۲۵ هزار هكتار در خانگيران عمليات بیابان‌زدایی از سال ۵۰، تاغ کاری‌هایی انجام‌شده و به دنبال توسعه و افزايش آن هستیم.

رئيس اداره منابع طبیعی شهرستان سرخس بیان داشت: ما جنگل‌های خواجه را داريم حدود ۸ هزار هكتار که بين سرخس و كلات قرار دارد؛ حدود هزار هكتار جنگل طاغون دره در منطقه سرخس داریم؛ جنگل‌های شورلق تا معدن آق دربند كه در خط الراس بوده و حدود ۲۰ هزار هكتار جنگل‌های پسته وحشي منحصربه‌فرد در دنيا و ذخیره‌گاه ژنتيكي و خدادادي و جنگل پده يا بيد وحشی و حدود هزار هكتار جنگل نوروزآباد و نوار مرز ايران و ترکمنستان در شهرستان را داریم که مقداري از سمت جنگل جهانباني براثر حوادث سال‌های گذشته کاهش یافته است.

طی دو سال گذشته حريقي در جنگل‌های شهرستان نداشتیم

سینایی خاطرنشان کرد: در لابه‌لای جنگل پده درختان گز هم داریم که اگر همه این‌ها را سرجمع كنيم حدود ۲ هزار هكتار می‌شود و حدود ۳ هزار هكتار درمجموع درختان جنگلي پده و گز داريم.

وي اظهار کرد: با همکاری دستگاه‌های اجرايي شهرستان، نيروي انتظامي، هنگ مرزي و مجموعه بخشداري از طريق معتمدان محلی دو سال است که حريقي در جنگل‌های شهرستان نداشتيم.

رئیس اداره منابع طبیعی سرخس اضافه کرد: در سمت دق چهلتو هم در نوار مرز در مسير تام رسول جنگلي داريم که حدود هزار هكتار شامل درختچه گز و گونه‌های مرتعي می‌شود.

۴۰۰ هزار هکتار مرتع در شهرستان سرخس وجود دارد

سینایی بیان داشت: مراتع شهرستان از ۵۴۲ هزار هكتار مساحت، حدود ۴۰۰ هزار هكتار می‌شود و حدود يك سال و نيم است كه حفاظت از اين مراتع را با هماهنگی كه فرماندار بين منابع طبيعي، آستان قدس و جهاد كشاورزي برقرار کرده، اين مجموعه كار حفاظت مرتع و جنگل‌ها را باهم انجام می‌دهند.

وي افزود: در حاشيه جاده حدود ۱۵۰۰ هكتار جنگل‌های دست كاشت داريم، كه این‌ها احيا شده است؛ همچنین در صمدآباد حدود سه هزار هكتار، منطقه خانگيران ۲۳ هزار هكتار و روی‌هم‌رفته بالاي ۴۳ هزار هكتار جنگل‌های دست كاشت در منطقه سرخس است كه از سال ۱۳۵۰ تا ۱۳۹۵ ايجاد شده است.

رئیس اداره منابع طبیعی سرخس عنوان کرد: در منطقه شاه كرم ۱۶۰۰ هكتار مراتع احیاشده كه روستاهای صمدآباد و صدرآباد و شور قلعه را در بر می‌گیرد و در حاشيه كانال سيماني كه به سمت دق چهلتو می‌رود حدود ۵ هزار هكتار كار احيا و تاغ كاري انجام‌شده است.

شهرستان سرخس قشلاق چندين شهرستان استان است

سینایی ادامه داد: در مرتع چشمه لوشي ۶۰ هكتار كار احيا انجام داده‌ایم که اين احيا مربوط به مراتع تخريب شده است؛ مراتعي كه زير كشت ديم می‌رود چون آنجا مميزي شده و دام داران پروانه گرفته‌اند.

وي در پاسخ به سؤال نسیم سرخس، كه براي تعادل دام و مرتع منابع طبيعي چه اقداماتي انديشيده و چه برنامه‌هایی اجراشده و چه موفقیت‌ها و احتمالاً چه مشكلاتي داشته‌اید؟ خاطرنشان کرد: شهرستان سرخس قشلاق چندين شهرستان استان خراسان رضوي است که از چناران، قوچان و فريمان در فصل قشلاق دام وارد منطقه ما می‌شود.

کاهش دام عشایر در شهرستان سرخس

رئیس اداره منابع طبیعی سرخس تصریح کرد: در سنوات گذشته ميزان دام عشایر به ۱۵۰ تا ۲۰۰ هزار واحد دام می‌رسید، اما امسال و سال گذشته كه سرشماري کردیم اين آمار به ۹۱ هزار رسیده است و  از ۲۵ سامانه عشايري ما حدوداً هزار واحد دامي مازاد داشته‌ایم و بنا به شرايط اقليمي دام خودبه‌خود كم شده است.

سینایی اضافه کرد: دام‌های بومي چون ييلاقي ندارند بيشتر از تأسیساتشان استفاده می‌کنند و مراتع آن‌قدر غني نيست كه ۱۲ ماه سال را از مرتع استفاده كنند و دائم در مرتع باشند، چون بحث بهداشت هم مطرح بوده و دام نبايد در آبادي باشد.

وی خاطرنشان کرد: در پروژه جنگل‌کاری از توانمندی‌های شرکت‌های نفت و گاز در منطقه و دام داران استفاده می‌کنیم و تلاش ما اين است كه به دامداران آموزش‌های لازم را براي تعادل دام و مرتع بدهيم.

احیای هزار و ۱۰۰ هکتار مرتع با همکاری راه‌آهن

رئیس اداره منابع طبیعی سرخس افزود: در دو ماه گذشته شاهد مشاركت جديدي در حد هزار و ۱۰۰ هكتار توسط راه‌آهن هستيم؛ با راه‌آهن از ايستگاه گنبدلي به‌طرف چاله زرد در سال‌های ۷۹ و ۸۰ پروژه تاغ كاري و آتريپلكس داشتيم و چند سالي هم حفاظت شد، اکنون مجدد همین منطقه را به طول ۱۲ کیلومتر در دست احیا داریم که به عرض ۹۰۰ متر به فضاي سبز شهرستان اضافه می‌شود.

سینایی بیان داشت: پروژه ۲۴۰ هزار هكتاري بیابان‌زدایی را در دست اقدام داریم؛ كانون و تونل بادي ما از دهانه خانگيران در نقاط مرزی و نقطه برداشتش در دهنه خانگيران روبروي مرز تركمن، يعني دقیقاً از آن‌طرف مرز است؛ مطالعات این طرح انجام و كتابچه آن براي احيا آماده شده است.

بر اساس این گزارش و با توضيحات اين مقام مسئول مشخص شد از سال ۱۳۵۰ تاكنون چيزي حدود ۴۰ هزار هكتار از مراتع شهرستان احیاشده و ۲۰۰ هزار هکتار دیگر نيازمند احيا است و ما با احياي ۲۰۰ هزار هكتار از مراتع كه باید احيا شود، فاصله زيادي داريم.

گزارش- محمدعلی تمدن

احسان بابايي

حدود یک هفته است که خبر قطع درختچه‌های «تاغ» دهستان خانگیران سرخس در شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست می‌شود، به همین منظور در گزارشی به بررسی واقعیت این موضوع پرداخته شده است. از حدود یک هفته پیش خبر قطع درختچه‌های تاغ دهستان خانگیران سرخس در شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست شده و همچنین پیام‌ها و تصاویری از قطع این درختچه‌ها به نسیم سرخس رسیده است. به گفته برخی از اهالی دهستان خانگیران روزانه حدود ۵۰ نفر در این منطقه قرق مشغول قطع درختچه‌های تاغ برای تهیه زغال هستند.

برای روشن شدن این مسئله سراغ رئیس اداره منابع طبیعی شهرستان رفتیم و واقعیت موضوع را از وی جویا شدیم. حمیدرضا سینایی گفت: با توجه به آفتی که در تاغ زارهای منطقه سرخس در خردادماه امسال مشاهده شد، مکاتبه‌ای با اداره کل منابع طبیعی استان داشتیم و در این راستا گروهی از کارشناسان یگان حفاظت برای بررسی موضوع در شهرستان حضور یافته و آفت‌ها شناسایی شد. رئیس اداره منابع طبیعی سرخس افزود: با همکارانی که در پروژه تثبیت شن همکاری دارند و رابط بین منابع طبیعی و آستان قدس رضوی هستند تبادل‌نظر شد که در ابتدا تاغ زارها سم‌پاشی شود اما بعد مبارزه بیولوژیکی توسط کارشناسان استان تأیید و تصمیم بر هرس این درختچه‌ها گرفتیم. وی تصریح کرد: ۱۶ بهمن‌ماه ۹۵ اجرای طرح هرس جنگل‌های «دست کشت» بیابانی از طرف اداره کل منابع طبیعی استان به اداره منابع طبیعی شهرستان ابلاغ و عملیات هرس درختچه‌های تاغ آفت‌زده از ۲۱ بهمن‌ماه آغاز شد. 

مکاتبه اجرای طرح مدیریت جنگل های دست کشت بیابانی سرخس    

سینایی اظهار داشت: از روز آغاز عملیات هرس این درختچه‌ها مستندات به همراه ابلاغیه این طرح به فرمانداری شهرستان اعلام شده است. رئیس اداره منابع طبیعی سرخس یادآور شد: ۵ سال پیش نیز آفت، تاغ زارهای منطقه سرخس را گرفت که با اقدام به‌موقع اداره منابع طبیعی شهرستان درختچه‌ها هرس شدند و پس از مدتی جوانه‌زده و به وضعیت بسیار مطلوبی رسیدند. وی با تأکید بر اینکه هرس درختچه‌های تاغ به پیمانکار واگذار شده است، بیان داشت: هرس درختچه‌های تاغ توسط پیمانکار و با نظارت مستمر واحد بیابان و حفاظت منابع طبیعی شهرستان انجام می‌شود. سینایی ادامه داد: پس از هرس درختچه‌های آفت‌زده، مقطوعات از منطقه خارج‌شده و شاخ و برگ زائد سوزانده می‌شوند و تنه درخت ازنظر وزن کارشناسی شده و وجه درختچه که از محل فروش تنه‌ها است به‌حساب خزانه‌داری دولت واریز می‌شود. رئیس اداره منابع طبیعی سرخس عنوان کرد: هم‌اکنون ۴ نفر مشغول هرس درختچه‌های تاغ آفت‌زده هستند و سه نفر از افراد بومی منطقه سرپرستی این طرح را بر عهده دارند.

هرس درختچه‌های تاغ آفت‌زده توسط پیمانکار و نظارت کارشناسان منابع طبیعی

وی افزود: همچنین برای تدارکات و جمع‌آوری ضایعات و تنه‌ها ۱۰ تا ۱۵ نفر کارگر زن و مرد، دو دستگاه وانت پیکان و یک دستگاه تراکتور در محل هرس درختچه‌ها حضور دارند. سینایی با تأکید بر اینکه عملیات هرس باید قبل از اینکه آفت به ریشه تاغ برسد انجام شود، اظهار داشت: پس از یک و سال نیم تا دو سال درختچه‌ها دوباره جوانه‌زده و ریشه می‌دهند و به گیاهی سبز و تیره و جذاب و دیدنی تبدیل می‌شوند. درختچه «تاغ» با آب‌وهوای خشک و زمین‌های نسبتاً شور نواحی کويری بسيار سازگار بوده و در خاک‌های سبک و شنی و همچنين بر روی تپه‌های شنی به‌خوبی رشد می‌کند، به همين دليل از اهميت بسزايی در رابطه با کوير و تثبيت شن‌های روان در مناطق کويری کشور برخوردار است به‌علاوه چوب آن ازنظر سوخت و تهيه زغال موردتوجه بوده و همچنين در صنعت نئوپان هم مورداستفاده قرار می‌گیرد.این درختچه به دليل حفظ رطوبت خاک موجبات رشد ساير گياهان طبيعی را فراهم می‌آورد به‌طوری‌که منطقه تاغ کاری شده پس از مدتی به‌صورت مرتع مشجر درمی‌آید که می‌تواند مورداستفاده دام‌ها قرار گيرد. رئیس اداره منابع طبیعی سرخس در ادامه به تخلفات ثبت‌شده در عرصه منابع طبیعی شهرستان اشاره و تصریح کرد: از ابتدای امسال تاکنون ۸۰ مورد تخلف از چرای دام و تخریب منابع طبیعی در دفتر ثبت تخلفات منابع طبیعی شهرستان ثبت و پیگیری شده است. به‌هرحال باوجود روشن شدن این موضوع بهتر بود قبل از اجرای این طرح و یا پروژه‌های مشابه، مسئولان مربوطه از طریق رسانه‌ها مردم را در جریان قرار می‌دادند که موجب انتشار شایعات و دامن زدن به آن‌ها در شبکه‌های اجتماعی نشود؛ هرچند هنوز برای برخی مسئولان و روابط عمومی‌ها رسانه تعریف نشده و به اهمیت و جایگاه آن پی نبرده‌اند.

گزارش- احسان بابائی